Mckinsey და კომპანია გვთავაზობს ინტერვიუს ეკონომიკის დარგში ნობელის პრიოზიორ მაიკლ სპენსთან. მეცნიერმა და ამერიკელმა ეკონომისტმა პრიზი 2001 წელს მიიღო შრომისთვის დინამიკური პროცესები საინფორმაციო ნაკადებსა და საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას შორის.
Mckinsey-სთან ინტერვიუში ნობელიანტი საუბრობს, იმ საშუალებებზე, რომლებსაც შეუძლიათ წაახალისონ ძლიერი და მზარდი ეკონომიკა.
გლობალური ეკონომიკის საერთო ფონი, მიუხედავად, არსებული ბევრი წარმატებისა შემდეგნაირად გამოიყურება. დღეს ჩვენ ვხვდებით, უმუშევრობის მაღალ მაჩვენებელს, დასაქმებულების დაბალ შემოსავალს, ეს ყველაფერი კი არ გვაძლევს საშუალებას მომავალს ოპტიმისტურად შევხედოთ.
ნიუ-იორკის სტერნის ბიზნეს სკოლის უნივერსიტეტის პროფესორი მაიკლ სპენსი ფიქრობს, რომ მთავარი პრობლემა არის ის, რომ არ ხდება ადაპტაცია სახელმწიფოების, მთავრობების, ბიზნესმენებისა და დასაქმებულების მხრიდან თანამედროვე ტექნოლოგიურ გამოწვევებთან. პირველ რიგში, „დამნაშავის“ როლს აქ სახელმწიფო ირგებს, რომელმაც ხელი უნდა შეუწყოს არსებული სერვისების ხელმისაწვდომობას. ინტერვიუ ჩაწერილია mckinsey-ის ჟურნალისტთან რიკ ქირქლენდთან.
ყველაზე დიდი გამოწვევა, რასაც დღესდღეობით, ვაწყდებით საბაზრო ეკონომიკაში დიდი ძალისხმევა და ნაკლები შედეგებია. მაღალი ეკონომიკური მაჩვენებლების მქონე ქვეყნებიც კი, განვითარების, რაღაც პერიოდის შემდეგ აწყდებიან დიდ წინააღმდეგობებს. ამ წინააღმდეგობას იწვევს არაპროგნოზირებადი პროცესები, ეს განსაკუთრებით ეხება ომის შემდგომ პერიოდებს.
ომის შემდგომი პერიოდი, დაახლოებით, ასეთია: ყველაფერი ჩანს, რომ უკეთ მიდის. ხდება ქვეყნების დაწინაურება, მათი შემოსავლების გაზრდა, ომის შედეგად გაპარტახებული ქვეყნები ერთმანეთს გვერდით უდგანან, გადამანაწილებელი პროცესი ყველასთვის სასიკეთო ჩანს, საშუალო კლასის წარმომადგენლების რიცხვი იზრდება და ა.შ.
დღეს ისეთი სიტუაციაა მსოფლიოში,რომ შედეგები და დოვლათი ერთი გზიდან გადახრილია, რომელი უფრო – საკითხავია?! სახელმწიფოს მთლიანი შემოსავლების რაოდენობის ნაკლებობა იწვევს დასაქმებული ადამიანების ხელფასების კლებას. ევროპის ზოგ ქვეყანაში იზრდება უმუშევართა რაოდენობა. არსებული სიტუაციიდან შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, რომ არის „ძალა“, რომელიც ხელს უწყობს ზრდას, და რაღაც პროცესების შემდეგ, იგივე კურსი და გზა, პირიქით, იწვევს ეკონომიკური პროცესების გაუარესებას. მე ვფიქრობ, რომ უკვე დროა ვიცოდეთ ამ ძალების შესახებ. მაგრამ ვერავინ შეძლებს მოგვცეს გეგმა იმისა, თუ როგორ უნდა ვმართოთ უკეთ ისინი. ეს უფრო მეტია ვიდრე ჩვენ ირგვლივ არსებული გამოწვევები.
დავუბრუნდეთ ისტორიას და ადრეულ ჩინეთში ვიმოგზაუროთ. ჩინეთის შემთხვევა, ვფიქრობ, საუკეთესოდ ახდენს იმის ილუსტრირებას, თუ როგორია განვითარების პროცესი და როგორ უნდა გამოვიყენოთ არსებული სიტუაცია და კონტექსტი ეკონომიკური განვითარებისთვის.
როგორც ვივით, შედარებით მაღალი კლასის საჯარო სექტორი ინვესტიციას დებს (სწორად) განათლებასა და ინფრასტუქტურაში. რადგან ცოდნა და ტექნოლოგიური განვითარება ეკონომიკური განვითარების ბაზისია. ჩინეთის საჯარო სექტორმა ნამდვილად სწორად წარმართა თავისი ინვესტიციები რეფორმების პერიოდში.
მაგრამ მათი ეკონომიკური მაჩვენებლები იყო დაბალი. რატომ? იმიტომ,რომ მათ არ ჰქონდათ საბაზრო ეკონომიკა. მათი ეკონომიკა ეფუძნებოდა ცენტრალურ დაგეგმარებას და ის იყო დახურული გლობალური ეკონომიკისთვის.
სწორედ ეს ორი ფაქტორია მნიშვნელოვანი იმ სტრატერგიისთვის,რომელიც დაეხმარება განვითარებად ქვეყნებს ეკონომიკური მაჩვენებლების გაზრდაში. ეს საინტერესო პროცესია, როდესაც რეფორმა იწყებს მოქმედებას, საბაზრო სტიმულები და ძალები იწყებენ მოქმედებას და ხდებიან ღია და გახსნილი სხვა ქვეყნებისთვის. ზრდის მაჩვენებლებიც ნახტომისებურად იზრდება და შედეგებიც ჩადებული ინვესტიციების ადეკვატურია. თანამედროვე ერაშიც ჩვენ ვაწყდებით მსგავს შემთხვევას, ოღონდ განსხვავებული კუთხით. ევროპაში ძალიან, ხშირად საუბრობენ იმგვარ ინვესტიციებზე, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, თუმცა შედეგები ნამდვილად არ არის და არც იქნება სახარბიელო, თუ ერთმანეთთან არ შევათავსებთ რეფორმებს, განსაკუთრებით ეს ეხება სტრუქტურულ ცვლილებებს და მის მოქნილობას, განვითარებადი ტექნოლოგიური პროცესების სწორად წარმართვას.
თუ თქვენ უყურებთ ქვეყანას, რომლის ეკონომიკური მონაცემები და შედეგები მაღალია, განსაკუთრებით, კრიზისული პერიოდის შემდეგ ეს ნიშნავს, რომ კორელაცია სტრუქტურულ მოქნილობას, კრიზისის მოგვარებასა და ეკონომიკურ შედეგებთან ძალიან მაღალია. ამერიკა აკეთებს სწორედ ასე. და ეს არის სტრუქტურული მოქნილობა. ჩინეთიც სწორედ ასე მოქმედებს და ესეც სტრუქტურული მოქნილობაა. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციაა წარმატების ფორმულა განვითარებადი ქვეყნებისთვის.
ევროპაში და განსაკუთრებით,სამხრეთში არ არსებობს მსგავსი პრინციპი,რაც რეალურად სერიოზულ დაბრკოლებებს იწვევს. სტრუქტურული მოქნილობა გულისხმობს ეკონომიკური ურთიერთობების გაფართოებასა და გაღრმავებას განვითარებად ქვეყნებთან და პირიქით, ის ასევე მოითხოვს, სერვისებისა და რეფორმების კონსტრუქციების ცვლილებას. ეს არის განსხვავებული მსოფლიო, ის მოითხოვს მოქნილობას, თუმცა ფასი, რომელიც უნდა გადავიხადოთ საკმაოდ მაღალია.
რა არის სტრუქტურული მოქნილობა? – ის არ გულისხმობს სამსახურების გაუქმებას, იგი პირიქით,ქმნის მათ. იცავს საზოგადოებას იმ პერიოდისგან,როდესაც ქვეყნის ეკონომიკური პროცესები გარდამავალ ფაზაში შედის. როგორ დავიცავთ ამ დროს ხალხს?, ჩვენ დავიცავთ მათ შემოსავლებს და იმის ხელმისაწვდომობას, რომ ასეთი რთული პერიოდების დროსაც ჰქონდეთ მათ საშუალება ისარგებლობ ძირითადი მომსახურებებით, მიუხედავად იმისა მათ ექნებათ ამის თანხები, თუ არა. ინვესტიციების შემოსვლის შედეგად, ქვეყნები უცხოური მაღალი ტექნოლოგიების მიღებით, ორგანიზაციულ და მმართველობით გამოცდილებას აითვისებენ. ხელი შეეწყობა საგადასახადო არხის გაფართოებას და გადასახადების აკრეფის დონის ზრდას, რც მოემსახურება სახელმწიფო სოციალური პროგრამებისა და მომსახურეობის სერვისის დაფინანსებას.
მე, ხშირად მომისმენია ან ჩავრთულვარ ისეთ დისკუსიებში,სადაც ბევრს კამათობენ იმაზე, კარგია, თუ არა ტექნოლოგიური პროცესების მსგავსი სისწრაფით განვითარება. საკითხი სწორად არ არის დასმული, სწორი იქნება, თუ ვიკითხავთ, როგორ შეგვიძლია ის გამოვიყენოთ ჩვენი ეკონომიკური პროცესების სასარგებლოდ,განსაკუთრებით განვითარებად სახელმწიფოებში. სტრუქტურული მოქნილობა გულისხმობს ტექნოლოგიური პროცესებისა და მომსახურეობის სერვისის მყარ კავშირს. ის შეიძლება იყოს ძვირი და რთული „ჩასაშვები“ ქვეყანაში მაგრამ ღირს ნამდვილად. საჭიროა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები, რაც გამოიწვევს კაპიტალის შემოდინებას, კრედიტებისა და სესხების შემოტანას, რეინვესტიციის შესაძლებლობას შვილეული საწარმოებიდან, რაც უზრუნველყოფს კაპიტალის დაგროვებას და დაბანდებათა მნიშვნელოვან ზრდას.
თემაზე მუშაობდნენ:
გიორგი მიქანაძე
ნათია კეკენაძე
