გვყავს თუ არა მომავალი დირიჟორები?

სულ ახლახანს საქართველოს მოსიკალური ცენტრის ხელმძღვანელობის ინიციატივით თბილისში ჩატარდა საგუნდო მუსიკის მეოთხე ფესტივალი. როგორ მიმდინარეობდა ფესტივალი, ასევე როგორია ზოგადად სადირიჟორო ხელოვნების დღევანდელი მდგომარეობა და მისი განვითარების პერსპექტივები „თბილისი თაიმსი“ ცნობილ დირიჟორს, საქართველოს სახალხო არტისტს, პროფესორ გივი მუნჯიშვილს ესაუბრა.

სულ ახლხანს თბილისში ჩატარდა  საგუნდო მუსიკის ფესტივალი. როგორ შეაფასებდით, რამდენად მნიშვნელოვანია მსგავსი ფესტივალების არსებობა?  

ყველა ფესტივალი საერთოდ ძალიან საინტერესოა. ჩვენი საგუნდო ფესტივალი მნიშვნელოვანია პირველ რიგში იმით, რომ ხელს უწყობს საგუნდო აკადემიური მუსიკის განვითრებას და ახალ ახალი ნიმუშების შექმნას. მეორეს მხრივ საინტერესოა ახალგაზრდა საგუნდო დირიჯორების გამოსავლენად, რომლებიც თავისი კოლექტვით ჩამოდიან საქართველოს სხვადასხვა ქალაქებიდან და მთელი წლის საუკეთესო ნამუშევრებით წარსდგებიან თბილისელი მსმენელის წინაშე. საგუნდო მუსიკის მეოთხე ფესტივალმა წელს უკვე მაღალ ხარისხში წარმოაჩინა  ახალი ნაწარმოებები, აგრეთვე თვალსაჩინოდ გამოჩნდა წინსვლა საგუნდო დირიჯორობაშიც .

რას გულისხმობს დირიჟორობის შესწავლა და რამდენად დიდია სტუდენტთა ინტერესი ამ მიმართულებით?

დირიჟორობის შესწავლა საერთოდ რთული ხელოვნებაა. დირიჟორმა ხელებით, ნაწილობრივ სახით, მიმიკით, თვალებით უნდა მართოს და გამოხატოს მუსიკა, რომელსაც თვითონ გრძნობს. დირიჟორს არ აქვს, ესა თუ ის საკრავი (როგორც ვთქვათ პიანისტს ფორტეპიანო, მევიოლინეს ვიოლინო და ასე შემდეგ ), მას ჰყავს ცოცოხალი ხმებისაგან შემდგარი გუნდი, ან სხავდასხვა ინსტრუმენტებისაგან შემდგარი ორკესტრი, ანუ დირიჟორს კოლექტივთან აქვს საქმე, რაც გაცილებით რთულია. ამ ყველაფერს დირიჟორმა თავი უნდა მოუყაროს და ამღეროს ან დააკვრევინოს ისე როგორც თვითონ გრძნობს.

რაც შეეხება მომავალ დირიჟორებს  თბილისი სახელმწიფო კონსერვატორიის სადირიჯორო  კათედრამ  შეიძლება ითქვას, მოკლე ხანში აღზარდა ძალიან ნიჭიერი  დირიჟორები, როგორც საგუნდო, ასევე ორკესტრის. მათ შემდგომში წარმატებით გაგრძელეს მოღვაწეობა. ჩვენი კონსერვატორიის აღზრდილი იყო ყველასათვის ცნობილი დირიჟორი ჯანსულ კახიძე. ჩვენი ახალგაზრდა კურსდამთავრებულებიდან გერმანიაში წარმატებით მუშაობს ჩემი მოსწავლე გოჩა მოსიაშვილი. სულ ახლხანს დათო კინწურაშვილი აირჩიეს საოპერო თეატრის ხელმღვანელად. ყველას ვერ ჩამოვთვლი….

რა მდგომარეობაა, რამდენად ექცევა ყურადღება სადირიჟორო ხელოვნებას?

საქართველოში სადირიჟორო ხელოვნების შესწავლას შედარებით მცირე ხნის ისტორია აქვს. პროფესიული ხელოვნების დასაუფლებლად ერთი საუკუნე  ძალიან მცირე პერიოდია. დაინტერესებული, ნიჭიერი ახალგაზრდები რუსეთში და ევროპის ქვეყნებში მიდიოდნენ კალსიკური მუსიკის განათლების მისაღებად. დავაკვირდეთ ქართველი ადამიანის გენს–ნიჭს. ძველად როდესაც ევროპასთან არ გვქონდა ურთიერთობა და არ ვიცოდით რა იყო სადირიჟორო ხელოვნება, ჩვენს ეკლესია – მონასცრებში გალობა მაღალ დონეზე იდგა. მგალობელთა გუნდებს ჰყავდათ თავინათი ხელმძღვანელი სრული მგალობლები, ანუ დღევანდელი რეგენტი, რომელიც ხელმძღვანელობდა საეკლესიო გუნდს. შემდგომში ჩვენ ვეზაირეთ სანოტო დამწერლობასაც. დღეს ახალგაზრდებს ბევრად მეტი საშუალება აქვთ გაეცნონ სადირიჯორო ხელოვნებას. ამაში მათ ეხმარებატ, ტელევიზია, აუდიო და ვიდეო ჩანაწერები, ინტერნეტი…. და მაინც ყველაზე მეტად ექცევა ყურადღება და მომავალშიც უნდა ექცეოდეს სადირიჟორო ტექნოლოგიების დაუფლებას და საერთო მუსიკალურ განათლებას.

რა არის ყველაზე მთავარი დირიჟორობის შესწავლის პროცესში?

თქმა იმისა, თუ რა არის მთავარი დირიჯორობის შესწავლის პროცესში შეუძლებელია, იმიტომ, რომ დირიჟორობა კომპლექსური რთული ხელოვნებაა. გარდა იმისა, რომ მუსიკალურ ლიტერატურას უნდა დაეუფლო, ყველაზე დიდი სირთულე ხშირად ჩნდება ხოლმე შემსრულებელთან ურთიერთობაში. შემსრულებლები ბევრნი არიან, დირიჟორის ვალია შესრულების პროცესში ყველასთან ჰქონდეს ურთერთობა. ამ საკითხის მოგვარება ბევრ დიროჟორს უჭირს. დირიჟორი მიხეილ ძიძიშვილი ხშირად გვეუბნებოდა ხოლმე: “ორკესტრთან ან გუნდთან რომ დგახარ, თითეულ მათგანს უნდა ეგონოს, რომ მისთვის დირიჟორობ“

ზოგიერთი ახალგაზრდა საზღვარგარეთ მიილტვის ამ პროფესიის შესასწავლად. როგორ ხედავთ დირიჟორების მომავალს საქართველოში?

ახალგაზრდები საზღვარგარეთ, რომ მიდიან და აქვთ ამის საშუალება ძალიან კარგია, რადგან ჩვენ რაც შეგვიძლია ყველაფერს ვასწავლით, იმისთვის, რომ არაფერი გამოგვრჩეს და შეიძლება გამოგვრჩეს. აგრეთვე ცოდნის გასაღრმავებლად იქ უფრო მეტი გამოცდილებაა, ბევრი საშემსრულებლო კოლექტივიაა. იქ სადირიჯორო ხელოვნება 200–300 წელს ითვლის. ჩვენგან ბევრნი მიდიან და რომც დაბრუნდნენ აქ ყველა ვერ იმუშავებს. თბილისში გვაქვს სულ რაღაც სამი სიმფონიური ორკესტრი და ერთი კაპელა, ქუთაისში გვაქვს ორკესტრი და გუნდი, ბათუმში გვაქვს ორკესტრი და გუნდი. დირიჟორობა იმდენს უნდა და აქვს ამის ნიჭი, ყველა რომც ჩამოვიდეს ვერ იმუშავებს. მე ადრე ვთქვი, რომ მოვიდოდა დრო და ქართველი ვოკალისტები მსოფლიო სცენებს დაიპყრობენ. ახლა ვამბობ, გავა ათიოდე წელი და ჩვენი დირიჟორები ისეთივე წარმატებით იმუშავებენ ევროპის ქვეყნებსა და ამერიკაში, როგორც ეს ვოკალისტებსა და პიანისტებს შემთხვევაში. მე მათ წარმატებას ვუსურვებ.

დღეს თუ არიან ახალგაზრდა, პერსპექტიული სტუდენტები,რომელთა პოტენციალი გვაძლევს იმის თქმის უფლებას, რომ მათი მოღვაწეობა წარმატებული იქნება მომავალში? თუ გვყავს ახალგაზრდა დირიჯორების ჯგუფი და რას უსურვებდით სამომავლოდ მათ?

ამ საკითხში შეზღუდულები არასოდეს ვიქნებით, იმიტომ, რომ ქართველები უფლის ნებით მოჭარბებულად ნიჭიერები ვართ და საჭიროა მხოლოდ მუშაობა და მუშაობა. კონსერვატორიის სადირიჟორო კათედრაზე  არაინ ძალიან ნიჭიერი, პერსპექტიული სტუდენტები. გააჩნია ვინ როგორ იმუშავებს თავისთავზე და როგორ გაჰყვება ამ პროფესიას. დირიჟორობა ისეთი რამ გახლავთ, ერთ ზღვარზე გაჩერება შეუძლებელია, სანამ დირიჟორს შეუძლია ფეხზე დგომა, აზროვნება და ხელის გაქნევა ის ყოველთვის იზრდება და იზრდება შემოქმედებითად. იმედი მაქვს, დღევანდელი სტუდენტებიდან, შეიძლება ითქვას ყველა არა, მაგრამ ვინც იმუშავებს და იშრომებს ნამდვლიად  წარმატებული დირიჟორები გამოვლენ.

11.05.14

თეონა ბარვენაშვილი