„პიარი საზოგადოებრივ ინტერესზე დაფუძნებული პროცესი უნდა იყოს“ – მარინე ლომიძე

საზოგადოებასთან ურთიერთობა, იგივე პიარი ორმხრივი კომუნიკაციაა. იგი პირველად აშშ-ში XIX – XX საუკუნის მიჯნაზე დამკვიდრდა. საქართველოში პიარის გამოჩენა 90-იანი წლებიდან იწყება, როდესაც ბიზნესის დაწყების მოთხოვნილებამ ქვეყნის ახალ სისტემაზე გადასვლა განაპირობა. 1993 წელს პირველად შეიქმნა ორგანიზაცია, რომელსაც საზოგადოებასთან ურთიერთობის ცენტრი ეწოდა, 1995 წელს კი საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტში პირველი სპეციალობა და პიარის უამრავი კურსი გაიხსნა. ეკონომიკის, ბიზნესის ზრდასთან და დემოკრატიულ ღირებულებებთან ერთად, სადაც დიდი მნიშვნელობა ენიჭება საზოგადოებრივ აზრს, როგორც კერძო ისევე სახელმწიფო სექტორში პიარ სპეციალისტი მოთხოვნადი გახდა. საქართველოში უფრო მეტი მოთხოვნა ჯერჯერობით პოლიტიკურ და ბიზნეს პიარზეა. მიუხედავად ამისა, ჩვენს ქვეყანაში საზოგადოებასთან ურთიერთობა ყველა თვალსაზრისით განვითარების სტადიაშია. ფიქრობენ, რომ რაც უფრო ჯანსაღი იქნება კონკურენცია კომპანიებსა და პოლიტიკურ პარტიებს შორის და რაც უფრო გააცნობიერებენ იმიჯისა და რეპუტაციის მნიშვნელობას, მით უფრო გაიზრდება მოთხოვნა საზოგადოებასთან ურთიერთობის მაღალკვალიფიციურ სპეციალისტებზე. ესმით თუ არა სწორად საქართველოში პიარი, ვაკმაყოფილებთ თუ არა არსებულ საერთაშორისო სტანდარტებს ამ სფეროში, როგორია ქართული რეკლამა და ვინ შეძლო ჩვენს პოლიტიკურ სპექტრში ყველაზე მაღალი დონის პიარის განხორციელება, „თბილისი თაიმსს“ ამ საკითხებზე საქართველოს უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, მარინე ლომიძე ესაუბრა.

რამდენად სწორედ ესმით pr საქართველოში და რა არის ყველაზე დიდი პრობლემა საზოგადოებასთან ურთიერთობის კუთხით?

ჩვენი საუბრი დავიწყოთ ზოგადად პიარის (საზოგადოებასთან ურთიერთობა) არსის განმსაზღვრელი ცნებების გახსენებით: წინასწარგანსაზღვრული, დაგეგმილი, საზოგადოებრივი ინტერესი, ორმხრივი კომუნიკაცია, მმართველობითი ფუნქცია, სანახაობა. პიარი ხორციელდება სანდო სრულყოფილი ინფორმაციის საზოგადოებისთვის გასაგებად მიწოდებით, რომლის დროსაც არც უნდა გავაზვიადოთ ფაქტის ან მოვლენის მნიშვნელობა და პირიქით, არც დავამცროთ. ანუ ადეკვატურად, სათანადო ფორმით მივაწოდოთ საზოგადოებას ჩვენ შესახებ არსებული ინფორმაცია. არა ის, რაც ჩვენთვის არის სასურველი, არამედ არსებული რეალობა. ეს ასპექტები, გარკვეულწილად, ჟურნალისტებისთვისაც პროფესიული სტანდარტია. ინფორმაციის მიწოდების დროს აუცილებლად უნდა იყოს გათვალისწინებული საზოგადოების ინტერესი და უსაფრთხოება. ამავდროულად ორმხრივი ინტერესი, ცხადია, კონსტრუქციული მიდგომითაც უნდა ხასიათდებოდეს. თუ კომპანია , პოლიტიკოსი, შოუბიზნესის წარმომადგენელი და სხვ. კეთილსინდისიერად ახორციელებენ თავიანთ საქმიანობას (კომპანიას აქვს მაღალი ხარისხის პროდუქცია, პოლიტიკოსი საზოგადოების ინტერესების გათვალისწინებით მოქმედებს და ა.შ),მაშინ, ისინი არ უფრთხიან საზოგადოებასთან ურთიერთობის ზემოთ ხსენებული ასპექტების დაცვას და შესაბამისად პიარიც სწორად ესმით. მათ მიერ გავრცელებული ინფორმაცია სრულყოფილიც არის, სანდოც და კონსტრუქციულიც. სამწუხაროდ, ქართულ რეალობაში პიარსამსახურების მხრიდან ხშირადაა ზემოაღნიშნული ასპექტები უგულებელყოფილი, რაც არსებულის ნაცვლად სასურველის წარმოჩინებით გამოიხატება. ეს კი პიარის არამართებული გაგებაა.

რა გავლენას ახდენს pr საზოგადოებაზე?

პიარი, რა თქმა უნდა, დიდ გავლენას ახდენს საზოგადოებაზე. თუ კომპანიები, სუბიექტები ზემოთ ხსენებული ასპექტების გათვალისწინებით – სანდოობით, სრულყოფილი ინფორმაციის მიწოდებით, კეთილსინდისიერებითა და პროფესიული ეთიკის დაცვით ურთიერთობენ სამიზნე ჯგუფთან, ( მთელს მოსახლეობასთან ან საზოგადოების გარკვეულ სეგმენტებთან), მაშინ ეს ხელს უწყობს ჰარმონიული კავშირის დამყარებას, რაც საზოგადოების შემდგომ განვითარებაზეც აისახება. პიარს აქვს მმართველობითი ფუნქცია. თუ სასურველს შეგნებულად სინამდვილედ წარმოაჩენ , საზოგადოებას მცდარ წარმოდგენას უქმნი არსებულ რეალობაზე, ცხადია, ეს ცუდ გავლენას მოახდენს საზოგადოებაზე , მართებული საზოგადოებრივი აზრისა და პოლიტიკური კულტურის ჩამოყალიბებაზე. ამიტომ ეს ყოველივე პირდაპირ არის დაკავშირებული პიარის ფორმების მართებულად და უმართებულოდ გამოყენებასთან იმ გავლენის გამო,რამაც შეიძლება საზოგადოებაზე იმოქმედოს.

რა მდგომარეობაა ამ მხრივ საქართველოში არსებულ კერძო კომპანიებში, როგორ მუშაობს მათი საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურიები?

კერძო კომპანიების საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურების მუშაობის შესახებ ცალსახად ვერ მოგახსენებთ, ვინაიდან იგი სათანადო კვლევას უნდა ეფუძნებოდეს. კერძო კომპანიისთვის საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროცესში, მოგეხსენებათ, მთავარია საზოგადოების ნდობის მოპოვება, რაც მის მიერ განხორციელებული მრავალმხრივი საქმიანობით იქმნება. მაგრამ მთავარი მაინც წარმოებული პროდუქტის ხარისხია, რომლის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება კომპანიების პირდაპირი მოვალეობაა. ფაქტი ერთია: მაგალითად, თუ ავიღებთ კვების პროდუქტების მწარმოებელ კომპანიებს, ვნახავთ, რომ სრულყოფილ ინფორმაციას მათი წარმოებული პროდუქციის შესახებ ვერ ვიღებთ და, ცხადია, სანდოობის მომენტიც არასათანადოა. კერძო კომპანიების საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურების მუშაობის ეფექტურობისა და ეფექტიანობის განმსაზღვრელი ერთ-ერთი ფაქტორი თანმიმდევრული უწყვეტი კავშირია საზოგადოებასთან სინამდვილეზე დამყარებული სრულყოფილი ინფორმაციის მიწოდებით. ეს მათი მთავარი ფუნქციაა და მომხმარებელს მისცემს სასურველი პროდუქტის ან მომსახურების არჩევანის საშუალებას.

რამდენად ვაკმაყოფილებთ სტანდარტებს pr-ის ერთ–ერთ სახეობაში, რეკლამაში, რა არის ყველაზე დიდი პრობლემა დღეს ქართულ რეკლამაში?

რეკლამა არის მარკეტინგული კომუნიკაციის სახეობა, მისი მიზანია კონკრეტული პროდუქტის (მომსახურების) შესახებ საზოგადოებას მიაწოდოს ინფორმაცია მისი ძირითადი მახასიათებლის, შესაბამისად სარგებლიანობის შესახებ. რეკლამის შექმნის დროს უნდა გავითვალისწინოთ სამიზნე აუდიტორია – რეკლამის ადრესატი. შესაბამისად უნდა გაფორმდეს იგი ტექსტით, სლოგანით, ხმით, მუსიკითა და სხვადასხვა ტექნიკური საშუალებით. ერთმნიშვნელოვნად თქმა, რომ საქართველოში შექმნილი რეკლამები სტანდარტებს აკმაყოფილებს ან არ აკმაყოფილებს, ალბათ, არ შეიძლება. არის კომპანიები, რომელთა რეკლამებიც პასუხობს საერთაშორისო სტანდარტებს, მაგრამ არიან ისეთიც, რომლებიც სტანდარტების (მათ შორის სამართლებრივი) გარეშე ქმნიან რეკლამებს და ხშირ შემთხვევაში ეს შეუიარაღებელი თვალითაც შესამჩნევია. მთავარი პრობლემა ისაა, რომ ქართული რეკლამების უმეტესობა განიცდის უცხოური რეკლამის გავლენას, აკლია კრეატივი, შემოქმედებითი მიდგომა და ნაკლებად არის გათვალისწინებული ქართული რეალობა.

როგორ დაახასიათერბდით დღეს პოლიტიკურ პიარს (პარტიები, სუბიექტები), რამდენად არის განვითარებული პიარ ტექნოლოგიები და სად ხედავთ არსებულ – მინუსს და პლუს?

კონკრეტული სუბიექტები და პარტიები, საქართველოში უმთავრესად არჩევნების პროცესში აქტიურდებიან. მათზეც ზუსტად ისე მოგვიწევს საუბარი, როგორც რეკლამაზე. საზოგადოებასთან ურთიერთობის თვალსაზრისით, ხშირ შემთხვევაში არ არის გათვალისწინებული ისევ და ისევ ქართული რეალობა. ცალკეულ შემთხვევაში გადმოღებულია უცხოური ტექნოლოგიები და ეს გამოცდილება პირდაპირ ყოველგვარი არსებული სინამდვილის გაუთვალისწინებლად არის შეთავაზებული ქართული საზოგადოებისთვის, რაც იწვევს გარკვეულ გაუცხოვებას. თუ ამას დავუმატებთ იმასაც, რომ ხშირად პარტიები, პოლიტიკური სუბიექტები არარეალურ დაპირებებს აძლევენ ამომრჩევლს, ეს კიდევ უფრო ართულებს მათდამი სანდოობის ხარისხს. თუ წარსულში სხვადასხვა ტექნოლოგიით ხდებოდა მოსახლეობის შეცდომაში შეყვანა, ახლა ასე აღარ არის. პიარტექნოლოგიის მეთოდების დახვეწასთან ერთად ,,იზრდება“ ქართველი ელექტორატიც, რომელმაც ფუჭი დაპირებების გემოც იწვნია და რეალობას მიეჩვია. მაგალითად, არის შემთხვევები, როცა ზოგიერთი მოქმედი პოლიტიკოსი, რომელსაც აქვს ადმინისტრაციული რესურსი, მის ხელთარსებულ შესაძლებლობებს გადამეტებულად იყენებს, რითაც ამ საშუალების არმქონე სუბიექტი შეიძლება დაზიანდეს. გარკვეულწილად ამას კანონი და საარჩევნო კოდექსი არეგულირებს. მაგალითად, რა და როგორ უნდა იყოს გაშუქებული მედიასაშუალებებში, მაგრამ ამგვარი გადაცდომების თავიდან აცილება სრულად ვერ ხერხდება. სურვილი და მცდელობა პოლიტიკური სუბიექტებისა, რომ საზოგადოებამ მათ შესახებ შეიტყოს, შეიძლება გარკვეულწილად გასაგები იყოს, მაგრამ აქვე დგება საკითხი, რა ფორმებს და რა ეთიკურ საშუალებებს იყენებენ ისინი მიზნის მისაღწევად.

შეგიძლიათგვითხრათ, დღეს ან წარსულში პოლიტიკურ სპექტრში ყველაზე მაღალი დონის პიარის განხორციელება ვინ შეძლო?

საქართველოში პოლიტიკოსების მხრიდან მაღალი დონის პიარის განხორციელების განხილვა რთული საკითხია. ყოფილი და ამჟამინდელი პოლიტიკოსების პიარი შუქ-ჩრდილებით ხასიათდება და ეს ვრცელი საუბრის თემაა. შევეცდები რამდენიმე ფრაგმენტით შემოვიფარგლო. წინა ხელისუფლების წარმომადგებლთა შორის მედიასაშუალებებში მიხეილ სააკაშვილის პიარი იყო ყველაზე გამოკვეთილი. იგი საზოგადოებასთან ურთიერთობის მრავალ ფორმასა და საშუალებას იყენებდა: ჩანდა სხვადასხვა ობიექტზე, ხვდებოდა საზოგადოების წარმომადგენლებს, ისმენდა მათ პრობლემებს და ა.შ. ეს რამდენად შეესაბამებოდა რეალობას,სხვა საკითხია, მაგრამ ეს იყო ის, რაც ეკრანზე ჩანდა და რასაც ჩვენ მუდმივად ვხედავდით.

ასევე შთამბეჭდავად ჩანდა ყოფილი პირველი ლედის – სანდრა რულოვსის იმიჯი, რასაც მის მიერ განხორციელებული სოციალური პროექტები და სხვ. ქმნიდა. პიარის გამოვლენის კარგი მაგალითი იყო რულოვსის მონაწილეობა ხობის ფოლკლორულ ფესტივალზე, სადაც ცნობილ ქართველ მომღერალთან ზურაბ სოტკილავასთან ერთადსიმღერა მეგრულ ენაზე შეასრულა. საზოგადოებასთან ურთიერთობის დასამახსოვრებელ ფორმებს მიმართავს ლეიბორისტთა ლიდერი შალვა ნათელაშვილი. გამორჩეულია მისი ლექსიკა და მოვლენების შეფასების სტილი, რაც მისი იმიჯის უცვლელი კომპონენტია. წლების მანძილზე მრავალი სასიცოცხლო მნიშვნელობის პროექტის განხორციელება გახდა ბატონი ბიძინა ივანიშვილისათვის საზოგადოებასთან ურთიერთობის საუკეთესო ფორმულა. მისი დადებითი იმიჯი გახდა უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებში.