მომღერალი ირმა სოხაძე 4 წლის იყო როდესაც სოსო ტუღუშმა აღმოაჩინა და თავის ორკესტრში მიიწვია. მას შემდეგ, დაახლოებით 50 წელი გავიდა და ვარსკვლავიც გაუხსნეს. პროფესიონალი საკუთარი საქმის, თბილი და მოსიყვარულე – ეს ის თვისებებია, რომელსაც ირმა სოხაძის გაცნობისთანავე აღმოაჩენთ.
ძალიან ახალგაზრდა იყო, როდესაც დაოჯახდა, მაგრამ ამას ხელი არ შეუშლია მისთვის გამხდარიყო კარგი მომღერალი. ქალბატონი ირმა თავისი კარიერის განმავლობაში იყო ტელეკომპანია საზოგადოებრივი მაუწყებლის ხელმძღვანელის მოადგილე. ის გვესაუბრა, რატომ დატოვა თანამდებობა, რა პრობლემებს ხედავს შოუ-ბიზნესსა და ქართულ ესტრადაში, როგორ აფასებს ახალი თაობის მომღერლებს და კულტურის სფეროს წარმომადგენელთა მუშაობას, რა გზა გაიარა ირმა სოხაძემ სანამ ნარინჯისფერი გოგონა გახდებოდა და რას საქმიანობს დღეს, შეიტყობთ ინტერვიუდან.
ოჯახი ადამიანის განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში მთავარ როლს ასრულებს. მიამბეთ რამდენად ტრადიციულ ოჯახში გაიზარდეთ, როგორი ბავშვობა გქონდათ?
– ძალიან ტრადიციულ ოჯახში დავიბადე და ვთვლი, რომ გამიმართლა. რა თქმა უნდა, ჩემს აღზრდაში უმთავრესი როლი დედამ ითამაშა, მაგრამ საოცრად აქტიურ მონაწილეობას იღებდა მამა, ორი ბებია და ორი ბაბუა. მინდა გითხრათ, რომ მათი თანამონაწილეობა ჩემს აღზრდაში საკმაოდ დიდ ასაკამდე გრძელდებოდა. ჩემმა ბებია-ბაბუამ საბედნიეროდ დიდხანს იცოცხლა ყველამ. დედა და მამა როგორც ხედავ ცოცხლები არიან, დიდი სიხარულია ჩემთვის მათთან ერთად ყოფნა და კმაყოფილა ვარ, რომ შემიძლია ვესტუმრო, მოვუარო, სადილი გავუკეთო. ვცდილობ, მაქსიმალურად ხანგრძლივი დრო გავატარო მათთან, რამდენადაც ჩემი ცხოვრების რეჟიმი ამის საშუალებას მაძლევს.
თქვენი პირველი ნაბიჯები როგორც ცნობილია, ტექნიკური უნივერსიტეტის ორკესტრს უკავშირდება. სოსო ტუღუშს, 4 წლის ირმა სოხაძისთვის, რომ არ მოესმინა და თავის ორკესტრში არ მიეღო, შეიცვლებოდა თუ არა თქვენი კარიერა?
– რთულია იმის თქმა როგორი იქნებოდა ჩემი ცხოვრება ასეთი წარმატებული დებიუტი რომ არ მქონოდა. მე არ ვიცი როგორ წარიმართებოდა ყველაფერი ეს მხოლოდ ღმერთმა იცის. დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, რომ აუცილებელია ბედის განმსაზღვრელი შემთხვევა. შეიძლებოდა ვყოფილიყავი პიანისტი. ვინაიდან კონსერვატორია წარმატებით დავამთავრე, საუკეთესო პედაგოგი მყავდა თენგიზ ამირეჯიბი, რომელიც ხშირად მეუბნებოდა, რომ დიდი პიანისტი უნდა გამოვსულიყავი. ეს ისეთი პროფესიაა, რომელსაც თავის მიძღვნა სჭირდება. თუმცა პირველ კურსზე დავოჯახდი და ჩემი არჩევანი უკვე გაკეთებული მქონდა. ვთვლი, რომ ცხოვრებაში ოჯახის ფასად რაღაცები უნდა დათმო. ბედნიერი ვარ, რომ ოდესღაც სოსო ტუღუში ჩემით დაინტერესდა, ტექნიკური უნივერსიტეტის ორკესტრში ერთსულოვნად მიმიღეს. ჩემს ცხოვრებაში იყო ორკესტრი „რერო“ და სპეციალურად ჩემთვის პევზნერის მიერ დაწერილი სიმღერა „ნარინჯისფერი ცა“. ამიტომ მგონია, რომ ჩემი ცხოვრება როგორც უნდა წარმართულიყო აუცილებლად ვიმღერებდი. პოსტსაბჭოთა სივრცეში დღემდე ნარინჯისფერი გოგონა ვარ და ამაზე ხშირად ვეკამათები, ამ ადამიანებს, რომ უკვე „ბაბუშკა“ უფრო შემეფერება, ვიდრე გოგონა.
საბავშვო სტუდიებზე მინდა ვისაუბროთ. თქვენ დიდი გამოცდილება გაქვთ ამ მხრივ. დღეს, საქართველოში სოკოებივით მომრავლდა საბავშვო სტუდიები. მაინტერესებს თქვენ როგორ შეაფასებთ მათს საქმიანობას, თქვენი ინფორმაციით, რამდენად ხარისხიან ცოდნას იღებენ ბავშვები?
– ზოგადად კარგია, რომ ბევრი სტუდია არსებობს. მივესალმები იმასაც, რომ ბავშვთა მუსიკალურ განათლებას დიდი ყურადღება ეთმობა. თუმცა, ვთვლი, რომ რაოდენობა ხარისხზე მერია. ამის ნათელი მაგალიათია ბავშვთა ანსაბლი „მზიური“ და განსაკუთრებით მისი პირველი თაობა, ფენომენალურად ნიჭიერი ბავშვები – თამარ გვერდწითელი, მაია ჯაბუა, თამრიკო ჭოხონელიძე, ეკა კახიანი. ვთვლის, რომ მაშინ ამ ბავშვების აღმოჩენა განსაკუთრებული მოვლენა იყო. დღეს ასეთი ძლიერო ნაკადი აღარ არის. ხანდახან მიფიქრია, რომ პრობლემა პედაგოგებშია და წსორად ვერ ვასწავლით, მაგრამ, მთავარი მიზეზი მაინც ისაა, რომ სტუდიები ძვირია და ყველა ბავშვს არ აქვს შესაძლებლობა ისწავლოს და თავისი ნიჭი განავითაროს. ამ სფეროს კომერციალიზაციის გამო დღეს ნჭიერი ბავშვი იჩაგრება.
ქალბატონო ირმა, თავად თუ გაქვთ საბავშვო სტუდია, რგორ ფიქრობთ საბავშვო სტუდიებში ბავშვის მიღების მთავრი პრინციპი რა უნდა იყოს?
– დიახ, ვხელმძღვანელობ საბავშვო მუსიკალურ სტუდია „მხიარულ ნოტებს“, სადაც მართლაც არაჩვეულებრივი ბავშვები სწავლობენ. ბევრი ბავშვი არ არის, სულ დაახლოებით 27-ია, აქედან 5 მათგანი მუსიკალურ განათლებას სრულიად უფასოდ იღებს. სწორედ იმ პრობლემის გამო, რომ ეკონომიკური შესაძლებლობა არ აქვთ ამ ბავშვების ოჯახებს, თუმცა ისინი მართლაც ძალიან ნიჭიერები არიან. მიხარია, რომ სხვა მშობლებიც გულისხმიერად ეკიდებიან ამ საკითხს. ვცდილობ, რომ სტუდიაში სრულიად უსმენო ბავშვი არ ავიყვანო. ასეთ დროს ბევრი პრობლემა იქმნება მშობლის მხრიდან, რომელსაც სურს, რომ თავისმა შვილმა სოლო სიმღერები შეასრულოს, გარდა ამისა, თავად ბავშვიც იტანჯება. თუმცა მე განსხვავებული აზრი მაქვს და მიმაჩნია, რომ სრულიად უსმენო ბავში პრაქტიკულად არ არის. სმენის გარკვეულ ეტაპამდე განვითარება შეიძლება და ასეთი არაერთი მაგალითი მქონია. თუ მშობელი თანახმაა, რომ მისმა შვილმა ისწავლოს და სმენა განუვითარდეს უარს არ ვეუბნები.
2014 წელს თბილისის დიდ საკონცერტო დარბაზში თქვენი მოღვაწეობის 50 წლის იუბილე, სოლო კონცერტი და ვარსკვლავის გახსნა აღინიშნა. რა გრძნობაა, როდესაც წარმატებულ კარიერას ქმნით და ვარსკვლავს გიხსნიან?
– ვარსკვლავის გახსნა არის ფანტასტიკური საშუალება, რომ შენი ოცნების კონცერტი გააკეთო. მე ვთვლი, რომ ჩემი ოცნების კონცერტი ჩავატარე. მქონდა საშუალება იმდენი რეპეტიცია მქონოდა, რამდენიც მინდოდა, ისეთი განათება როგორიც მჭირდებოდა და ბევრი სხვა საკითხი იყო მოწესრიგებული. ცხადია, რომ მომღერლებს ძალიან გვიჭირს კონცერტის ჩატარება, ვინაიდან, გაწეული შრომა და ხარჯები გაცილებით მეტია, ვიდრე სარგებელი და მოგება. არ მინდა, ჩემმა საყვარელმა თბილისელებმა მიწყინონ, მაგრამ უნდა აღვნიშნო, რომ ხშირად მსმენელში თავს იჩენს სნობური დამოკიდებულება და კლიშეების პატივისცემა, აზრის დამკვიდრება, რომ ვიღაცა ვიღაცას ბევრად სჯობია, მაშინ როდესაც რეალობა სულ სხვაგვარია, ამიტომ წინასწარ ვერ განსაზღვრავ დარბაზს შეავსებ თუ არა. ჩემი ვარსკვლავის გახსნაზე მქონდა შესაძლებლობა, რომ ამ საკითხებზე არ მეფიქრა და ყველაფერი იდეალურად ყოფილიყო. მეჩვენებინა ხალხისთვის ის, რისი უნარიც მაქვს. მინდა ვისარგებლო „თბილისი თაიმსით“ და მადლობა გადავუხადო კულტურის სამინისტროს, მერიის კულტურის სამსახურს და იმ ადამიანებს, რომლებიც დამეხმარნენ კონცერტის ჩატარებაში. ჩემი კარიერის განმავლობაში უამრავ კონცერტსა და ღონისძიებაში მიმიღია მონაწილეობა, მაგრამ ეს იყო პირველი კონცერტი, რომლითაც კმაყოფილი ვარ.
კულტურის სამინისტროზე მინდა გვესაუბროთ. როგორც მუსიკოსი და ხელოვანი როგორ შეაფასებდით მათ მუშაობას? თუ მიგიღიათ მათგან შემოთავაზება თანამშრომლობის?
– კულტურის სამინისტროში ყველა ჩემი მეგობარია და ჩემთვის მათთან მუშაობა ასეთი კომფორტული არასდროს ყოფილა. რაღაც დეტალებს შესაძლოა, სხვაგვარად ვიაზრებ და წარმოვიდგენ, მაგრამ მათი პრიორიტეტები და ძირითადი საკითხები ჩემთვის მისაღები და გასაგებია. თუმცა მინდა ვისაუბრო გარკვეულ პრობლემებზე და შევეხო ქართულ ესტრადას. დაწყებული კლასიკური მუსიკიდან (ლაღიძე, ცინცაძე, კვერნაძე, ცაბაძე, მილორავა და ა.შ.) დამთავრებული პოპულარული მუსიკით. ესტრადას აუცილებლად სჭირდება ხელშეწყობა. სხვაგვარდ შეუძლებელია იარსებოს ქართულმა ესტრადამ. მუსიკა თუ არ ჟღერს კვდება. შესაბამისად თუ არ გვექნება სტიმული (დარბაზი, მომღერალი, მსმენელი) არ შეიქმნება მუსიკა. თუ გადავხედავთ სიმღერები თითქმის აღარ იწერება.
რას შეადარებდით დღევანდელ შოუბიზნეს…. თქვენი აზრით რა მდგომარეობაა დღესდღეობით ამ ბიზნესში. ძირითადი პრობლემები თუ შეგიძლიათ დაგვისახელოთ რაც მის განვითარებას ხელს უშლის?
– ცხადია, ბიზნესი ჩვენთან არ არის. ისეთი ძვირია ყველაფრის მაღალი ხარისხით გაკეთება, რომ სისულელეა მოგებაზე საუბარი. შოუ-ბიზნესი არც დღეს არსებობს და არც წინა ხელისუფლების დროს არსებობდა. ჩემი აზრით, ბოლო წლებში შოუბიზნესი საერთოდ არ ყოფილა. კულტურის სამინისტროს გასაგონად ვიტყვი, რომ ჩვენს პატარა ქვეყანაში ესტრადა ვერ იარსებებს დამოუკიდებლად, ამიტომ ნებისმიერი კულტურის ჟანრი სუბსიდირებას მოითხოვს. ჩვენთან დისკის გამოშვებით მოგებას ვერ მიიღებ, ამიტომ სჯობს, ისევ მეგობრებს დაურიგო.
სხვადასხვა გადაცემაში არაერთხელ აღნიშნეთ, რომ როგორც მომღერალი ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში პოლიტიკური ნიშნით იბლოკებოდით, ვინაიდან მათ მიმართ უარყოფით დამოკიდებულებას საჯაროდ ამჟღავნებდით.თქვენი აზრით, რა არის მიზეზი იმისა, რომ მთავრობის ცვლილების მიუხედავად აქტიურად ისევ არ ჩანხართ სცენაზე?
– ყველას კარგი ურთიერთობა აქვს ჩემთან, ყველა მიღიმის და მეუბნება: „კი, კი, რა თქმა უნდა, თვენისთანა პროფესიონალი სად არის?“, მაგრამ საქმე საქმეზე, რომ მიდგება, მე არავინ არაფერს მაკეთებინებს. ამის ახსნა მიჭირს და ვერანაირ ლოგიკას ვერ ვუსადაგებ. მერიაშიც ვიყავი, საკრებულოშიც და ვთქვი, რომ ყველანაირი მატერიალური სარგებლის გარეშე დავეხმარებოდი და რეკომენდაციებს გავუწევდი, ვინაიდან საკმარისი დრო, ენერგია, გამოცდილება და ყველანაირი რესურსი მაქვს. ისევ იმას მიმეორებენ, რომ ჩემი ჩართულობა (ეს სიტყვა ყველაზე ხშირად მესმის მათგან) ძალიან საჭირო და აუცილებელია, მაგრამ საბოლოოდ არავინ მიკავშირდება. ალბათ, პრობლემა ისევ კლანურობაა. ვფიქრობ, ისევ ფავორიტული სისტემა გრძელდება და ამის გამო ბევრი ჩემი პროფესიონალი კოლეგა ჩემ მსგავსად, ისევ ჩრდილქვეშ რჩება. არ მომწონს, რომ არავინ არაფერს ამბობს და ამ სიჩუმით იქამდე მივედით, რომ კონცერტები ისეა დაგეგმილი, თითქოს, დილეტანტები ატარებენ. სინამდვილეში ვიცი, რომ ასე არ არის. ხელმძღვანელებს გამოცდილება ნამდვილად აქვთ, მხოლოდ ერთს ვვარაუდობ, მათაც დაავიწყდათ როგორ კეთდება კარგი კონცერტი. ქუჩაში ჩატარებული კონცერტი სხარტი უნდა იყოს, რომ მაყურებელი, რომელსაც 5 წლის ბიჭი ჰყავს მხრებზე, გაერთოს და წვიმის შემთხვევაში თავისი ქოლგით იცეკვოს კიდეც. რა საჭიროა 10 წუთიანი პოპური მოასმენინო მსმენელს არ მესმის.
თქვენს ერთ-ერთ ინტერვიუში წავიკითხე, რომ პრემიერ-მინისტრი დაგპირდათ რომ შეგხვდებოდათ. თქვენ თქვით, რომ მასთან შოუ-ბიზნესა და საზოგადოებრივ მაუწყებელზე აპირებდით საუბარს. მაინტერესებს განხორციელდა თუ არა ეს შეხვედრა?
– ბატონი ირაკლი ძალიან მომწონს და მგონია, რომ მისთვის სულერთი ნამდვილად არ არის ის მოვლენები, რომლებიც ქვეყანაში ვითარდება. ტელევიზიის ხელმძღვანელად მუშაობის საკმაოდ დიდხნიანი გამოცდილება მაქვს. ზეპირად ვიცი საზოგადოებრივი მაუწყებლის წესდება, ვიცი ქარტიაც და სხვადასხვა კვლევის გარეშე საზოგადოების ინტერესთა სფეროების განსაზღვრაც შემიძლია. ტელევიზიამ უნდა იცოდეს ის ძირითადი საკითხები, რაც საზოგადოებას აწუხებს და უპირველესად მათთვისაა მნიშვნელოვანი. ეს თუ არ იცი და ობიექტურად ვერ აშუქებ, პრობლემები და სირთულეები იქმნება, მაშინ საზოგადოებრივი მაუწყებელი აღარ ხარ. ტელეკომპანიაში 27 წელი ერთგულად ვიმუშავე და გრძელი გზა გავიარე არხის უმცროსი რედაქტორიდან გენერალური დირექტორის მოადგილის თანამდებობამდე. იმ დროის განმავლობაში რაც მე არხის საბჭოს წევრი ვიყავი მივხვდი, რომ საქმეს ვეღარ ვაკეთებდი რადგან კონკრეტული პოლიტიკური პარტიის იდეათა გამტარებლებს შორის რთულია შენი საქმე აკეთო. მე კარგი ტელევიზია მსურდა, მათ მხოლოდ კონკრეტული ინტერესები ჰქონდათ, ამიტომ ვარჩიე, რომ პასუხისმგებლობებზე, რომელთა გაკონტროლება არ შემეძლო უარი მეთქვა. სწორედ საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მსურდა ბატონ ირაკლი ღარიბაშვილთა შეხვედრა და ჩემსავით გამოცდილი ადამიანების შეთავაზება. იქნებ, ჩვენი პრიზმიდან დაენახა ვითარება. ვინაიდან ამდენი წელი ვიმუშავე ტელეკომპანიაში, მე უკვე ვიცი კონკრეტული პრობლემები და მათი გადაჭრის გზებიც. ერთ-ერთ ღონისძიებაზე ბატონი ირაკლი დამთანხმდა და შეხვედრას დამპირდა, რომელიც, სამწუხაროდ, დღემდე არ განხორციელებულა. მე თავად არაერთხელ დავუკავშირდი მისი აპარატის წევრებს და დღემდე მპირდებიან, რომ დამირეკავენ. იმედი მაქვს, რომ რომელიმე ღონისძიებაზე ბატონ ირაკლის შემთხვევით კიდევ შევხვდები და მოვახერხებ მასთან გასაუბრებას.
თუ შეგიძლიათ ახალი თაობის მომღერლებზე მესაუბროთ. როგორი ურთიერთობაა მათსა და თქვენი თაობის წარმომადგენლ მომღერლებსა და მუსიკოსებს შორის. ხშირად საუბრობენ თაობათა შორის კონფლიქტებზე, რომლებიც ხელოვნების სხვადასხვა სფეროში წარმოიქმნება. ქალბატონო ირმა, თქვენ როგორ შეაფასებდით ახალი თაობის მომღერლებს?
– ძალიან მიყვარს ახალი თაობის გოგო-ბიჭები. ბევრი მათგანი მართლაც გამორჩეული მომღერალია. გული მწყდება, რომ ნაკლებად მღერიან ქართულ სიმღერებს. მაგალითად: სოფო ბედია ძალიან სწორად და კარგად მღერის როგორც უცხოურ, ასევე ქართულ სიმღერებს. ქეთი ორჯონიკიძე, ვფიქრობ, ძალიან თვითმყოფადია და თავისუფალი. ჩემი აზრით, სხვა ქვეყანაში მას სულ სხვაგვარი ხელშეწყობა ექნებოდა. ნოდიკო ტატიშვლი საოცარი მომღერალია და ამასთან ერთად ძალიან პროფესიონალურად უდგება სიმღერას. ბევრი ახალგაზრდა მომღერლის ჩამოთვლა შემიძლია და გულწრფელად რომ გითხრათ, ხშირად ვფიქრობ პროექტზე, რომელშიც ამ ძალიან კარგი მომღერლების შეკრებას შევძლებ და ვაჩვენებ საზოგადოებას ერთად როგორი კარგები არიან, ვინაიდან, სულ ცალ-ცალკე ჩანან ხოლმე. პირად დამოკიდებულებას რაც შეეხება, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ რაიმე დამოკიდებულება პრაქტიკულად არ მაქვს მათთან, ვინაიდან არ ტარდება კონცერტები და არ გვაქვს ურთიერთობა, შესაბამისად ფაქტობრივად ვერ ვხედავ ამ ბავშვებს და არც შთაბეჭიდილებები მაქვს რაიმე და არც პირადი დამოკიდებულება გარდა იმისა, რომ მათს ნიჭს პატივს ვცემ.
ქართულ მუსიკაზე ახსენეთ, რომ გული გწყდებათ იმის გამო, რომ იშვიათად ჟღერს როგორ ფიქრობთ, რატომ გაჩნდა ეს პრობლემა?
– უპირველესად მინდა ვთქვა, რომ გულატკიებული ვარ ტელევიზიების მიმართ. როგორ შეიძლება, ამდენი პერმანენტულად ამერიკული შესრულება გაჟღერდეს და ქართული სიმღერა პრაქტიკულად არ ისმოდეს?! თუ ქართული სიმღერა ჟღერს ისეთი მოვლენის სახე აქვს ამ ყველაფერს, რომ ჟიურიდან დაწყებული წამყვანით დამთავრებული, ყველა მადლობას იხდის. ამის ფონზე არ უნდა გაგვიჩნდეს კითხვა, რატომ აღარ იწერება ქართული მუსიკა. რაც გვაქვს იმასაც არავინ უსმენს. თუ ოდესმე გაიღებს ვინმე მოწყალებას აუცილებლად სოულის სტილში უნდა იმღეროს ძირძველი ქართული მუსიკა, ან როკს მიუსადაგოს. ჩემი აზრით, პრობლემაა ის მელიზმებიც (ე.წ. ხუჭუჭები) რომლებიც მელიზმას საერთოდ აღარ ჰგავს. მიფიქრია, რომ სიმღერის ავტორი, რომ გაეცოცხლებინათ და ასეთი ნამღერი მოესმინა, თავადაც ვერ იცნობდა საკუთარ სიმღერას.
ჩემი აზრით, ასეთ დროს ტელევიზიებმა უნდა დაიწყონ აქტიური მუშაობა. ტელევიზია არის მასობრივი კულტურის სეფერო და სწორედ მას შეუძლია ერთდროულად ძალიან ბევრ ადამიანს მოასმენინოს ქართული მუსიკა. არ ვიცი ასე რატომ ხდება, მაგრამ ნათელია, ტელევიზიები არ არიან მოწადინებული ქართული მუსიკა გააჟღერონ. პირადად მე ძალიან მენატრება დიდი მუსიკალური გადაცემები, სადაც იქნება ჟანრთა მრავალფეროვნება (ხალხური მუსიკა, კლასიკა, ჯაზი და ა. შ) და ბევრი ქართული სიმღერა. ჩვენი მსმენელი ძალიან მუსიკალურია და რა მოხდება მეტი ყურადღება დავუთმოთ მათ? მარტო მე არ ვარ ვისაც ქართული მუსიკა უყვარს და სურს ჟღერდეს, მე მჯერა, რომ ის ენატრება მთელ საქართველოს, ამიტომ ყველას ინტერესები უნდა იქნას დაცული.
ესაუბრა
ნანუკა მაღლაკელიძე