2014 წლის მაის-ივნისში დაწყებული ნავთობზე ფასის ვარდა დღემდე გრძელდება. ამ პერიოდებში ნავთობზე ფასის ვარდნის მთავარ მიზეზად დასავლელი ექსპერტები მასზე მოთხოვნის შემცირებას ასახელებდნენ.
სტატისტიკური მონაცემების თანახმად, 2014 წლის ივნისის თვიდან დღემდე, ფასები დაახლოებით, 76%-ით შემცირდა. ფასის ვარდნის ხელშემწყობ ერთ-ერთ მიზეზად ირანის სანქციების მოხსნას ასახელებენ.
ირანი ბირთვული პროგრამის გამო,რამდენიმე წელი დასავლეთისგან სანქცირებული იყო და ვერ ახდენდა საკუთარი ნავთობის ექსპორტს. მას შემდეგ, რაც სანქციები მოიხსნა ირანმა მზაობა გამოთქვა ნებიესმიერ ფასად დაეკავებინა საკუთარი წილი ბაზარზე. სწორედ ამ გადაწყვეტილებამ გამოიწვია მოწოდების გაზრდა ბაზარზე, თანაც ირანის ამ ნაბიჯის შემდეგ „ოპეკის“ სხვა წევრები იძულებულები გახდნენ ბაზარზე მიწოდება გაეზარდათ,რათა შემდგომ შეენარჩუნებინათ საკუთარი წილი.
ბაზარზე ფასების ვარდნის შესაჩერებლად 2015 წლის 4 დეკემბერს სპეციალური სხდომა ჩატარდა. „ოპეკის“ ამ სხდომაზე მოპოვების შემცირებაზე უნდა ესაუბრათ. ქვეყნებმა შეთანხმებას ვერ მიაღწიეს, კარტელის წევრმა ქვეყნებმა მოპოვების შემცირებას მხარი არ დაუჭირეს და არც ნავთობის მოპოვების კვოტები არ დაადგინეს.
4 დეკემბრის შემდეგ პირველივე ვაჭრობისას, ნავთობი ნიუ-იორკისა და ლონდონის ბირჟებზე რამდენიმე დოლარით გაუფასურდა.
2016 წლის 14 იანვრის მდგომარეობით მსოფლიო ბაზარზე ფასი უფრო ქვემოთ ჩამოვიდა. ვაჭრობის დროს ერთი ბარელი ბრენტის მარკის ნავთობის ფასი 30 დოლარს ჩამოცდა და გარკვეული პერიოდის განმავლობაში 29 დოლარი და 96 ცენტი გახდა. დღის ბოლოს ბირჟების დახურვის შემდეგ, შავი ოქროს ფასი შედარებით გამყარდა და მისმა ღირებულებამ 30 დოლარი და 22 ცენტი შეადგინა.
The economist-ის ცნობით ასეთი დაბალი ფასი ბაზარზე 2004 წლის შემდეგ არ ყოფილა.
The New-York Times წერს, რომ ამ პროცესმა თავისებური ზეგავლენა მოახდინა სხვადასხვა ნავთობგადამამუშავებელ კომპანიაზე. ბრიტანული BP ოთხი ათასი თანამშრომლის შემცირებას გეგმავს. მათი უმეტესობის კომპეტენციაში ნავთობის დაზვერვა და გადამუშავება შედის. აღნიშნული შემცირებები, ორი წლის პერსპექტივით იგეგმება. ამ გზებით კომპანია აპირებს, რომ შეამციროს ხარჯები და ისინი ნავთობის მიმდინარე ფასებთან ადაპტირებული გახადოს.
აშშ-ის ნავთობის რეზერვებმა 1930 წლის შემდეგ მაქსიმალურ დონეს მიაღწიეს. ამერიკის მარაგი,როგორც ცნობილია, საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით 130 მილიონი ბარელით მეტია. 4 დეკემბრის შეხვედრამდე სახელმწიფოები ფიქრობდნენ, რომ 2016 წლიდან დაიწყებოდა ნავთობის გაძვირება მოპოვების მაღალი ხარჯის გამო. თუმცა, ყველაფერი პირიქით მოხდა. ამ მოვლენებმა განსაკუთრებით დააზარალა ის ქვეყნები,რომელთა ბიუჯეტი „შავი ოქროს“ ფასზეა დამოკიდებული. ასეთი ქვეყნებია რუსეთი, ვენესუელა, ნიგერია.
ფასების შემცირებასთან დაკავშირებით პროგნოზები 2015 წლის ოქტომბერ-ნოემბრის თვეში გამოითქვა. მსოფლიო ბანკის ანგარიშში სახელწოდებით „ირანისთვის სანქციების მოხსნის ეკონომიკური შედეგები“, ნავარაუდები იყო ფასის კლება და ირანის მთლიანი შიდა პროდუქტის 5%-იანი მაჩვენებლის ზრდა. ექსპერტები ირანში უცხოური ინვესტიციების გაორმაგებასაც ელოდებიან, მნიშვნელოვნად გაიზრდება საგარეო ვაჭრობაში ისეთი ქვეყნების როლი,როგორიცაა დიდი ბრიტანეთი, ჩინეთი, ინდოეთი, საუდის არაბეთი და თურქეთი. რადგან ირანში ნავთობის წარმოება მნიშვნელოვნად აჭარბებს შიდა მოხმარებას, მისი ბაზარზე გამოსვლა, დასავლელი ექსპერტების აზრით, გარდაუალია. მათი თქმით, იაფი ნავთობით, პირველ რგიში, ნავთობპროდუქტების იმპორტიორები ისარგებლებენ.
სარგებელი და ზარალი ამ შემთხვევაში შემდეგნაირად გადანაწილდება.
აშშ-ს ეკონომიკა დამატებით 70 მილიარდამდე დოლარს მიიღებს, ხოლო ევროკავშირი 40 მილიარდამდე. ზარალი ექნებათ ძირითადად სპარსეთის ყურის ქვეყნებს, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, რუსეთი და ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ორგანიზაციის „ოპეკის“ წევრები.
რაც შეეხება სამომავლო პროგნოზებს, აშშ-ს ენერგეტიკული საინფორმაციო სამმართველოს წარმომადგენლების აზრით, მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის სიჭარბე 2017 წლის ბოლომდე განაგრძობს ზრდას.
2017 წელს მსოფლიო მოპოვება გაიზრდება 96,7 მილიონ ბარელამდე. მოთხოვნილების გაზრდა რიცხვებში დღე-ღამეში 1,4 მილიონი ბარელი იქნება. სანქციების გაუქმების შემდეგ ირანი ნავთობის ექსპორტს მიმდინრე 2016 წელს 300 ათასი ბარელით გაზრდ, ხოლო 2017 წელს 500 ათასი.
მათი გათვლებით, მიმდინარე წელს აშშ-ში მოპოვება შემცირდება 700 ათასი ბარელით დღე-ღამეში 8,7 მილიონ ბარელამდე, ხოლო 2017 წელს ეს რიცხვი 8,5 მილიონ ბარელამდე დაიწევს.
ევროპის ქვეყნებში ყველაზე ძვირი საწვავი ნიდერლანდებში, ნორვეგიასა და იტალიაშია. ამ ქვეყნებში საწვავის ფასი 25-30%-ით აღემატება ევროპის სხვა ქვეყნების საშუალო ფასებს. უახლესი ინფორმაციით,რომელიც The Wall Street Journal-ი წერს ერთ-ერთი ყველაზე იაფფასიანი ამ დროისთვის, კანადური Western Canadian Select-ის მარკის ნავთობია, რომლის ფასი ბარელზე 14 აშშ დოლარამდე დაეცა. აგრეთვე ეცემა სხვა კატეგორიის ნავთობის ფასებიც, მათ შორის ომანის ნავთობის,რომელიც აზიის ბენჩმარკას წარმოადგენს. აქ ბარელზე ფასი 26 დოლარამდეა ჩამოსული. საბოლოოდ ეს პროცესები გამოიწვევს იმას, რომ მომხარებელ ქვეყნებს პროდუქტი გაუიაფდებათ, თუმცა მცირე ეკონომიკის ქვეყნებში ამ პროცესის თანმდევი დოლარის გამყარება ეკონომიკურ კოლაფსად გადაიქცევა.
ექსპერტები მიიჩნევენ,რომ არსებულ ვითარება უკეთესობისკენ არ შეიცვლება მანამ,სანამ არ შემცირდება ნავთობის მოპოვობის მოცულობა. შემდეგ შეხვედრას „ოპეკის“ ქვეყნები ივლისში გეგმავენ, თუმცა არ გამორიცხავენ საგანგებო სამიტსაც.
თემაზე მუშაობდნენ:
გიორგი მიქანაძე
ნათია კეკენაძე
Discussion about this post