ქართული ლიტურგიკული ტრათციით „ერგასი“, რაც ძველი ქართულით ნიშნავს „50“-ს, ეწოდება პერიოდს აღდგომის დღესასწაულიდან სულთმოფენობამდე. სხვანაირად ამ დღეებს ზატიკის პერიოდი ჰქვია. „ზატიკი“ („ზატიკი – გამოხსნა, გინა განთავისუფლება“) პასექის დღესასწაულს ნიშნავს.ზატიკში იგულისხმება პერიოდი აღდგომიდან ყოველთა წმინდათა კვირამდე (სულთმოფენობის შემდეგი კვირა). ამ პერიოდშია უდიდესი საუფლო დღესასწაულები – მაცხოვრის ბრწყინვალე აღდგომა, ამაღლება და სულთმოფენობა, რის გამოც ამ პერიოდის საეკლესიო საზოგადო მსახურებები განსაკუთრებული საზეიმო ხასიათითა და ლიტურგიკული თავისებურებებით გამოირჩევა. იცვლება სხვადასხვა ლოცვები და მათი კითხვის წესი. შესაბამისად იცვლება თითოეული მორწმუნის ლოცვითი კანონის წესიც. მოდით ვნახოთ რა იცვლება ლოცვებში ამ დროს და რა უნდა ვიცოდეთ იმისთვის, რომ სწორად დავიცვათ საეკლესიო ტიპიკონი.
ზატიკის პერიოდი პირობითად სამ ნაწილად იყოფა. ესენია:
- ბრწყინვალე შვიდეული:
აღდგომიდან ერთი კვირა (შაბათ დილის ჩათვლით).
- ლოცებში აღარ იკითხება დასაწყისი ლოცვები (ლოცვები: „ლოცვითა წმიდათა მამათა ჩუენთათა“-დან „მამაო ჩვენო“-ს ჩათვლით). მათ ნაცვლად იკითხება: „ქრისტე აღდგა მკუდრეთით, სიკუდილითა სიკუდილისა დამთრგუნველი და საფლავების შინათა ცხოვრების მიმნიჭებელი“ (3-ჯერ).
- აღარ იკითხება დავითნის ფსალმუნთა კანონები და არც ცალკეული ფსალმუნები. ამასთან კანონთა კითხვას ვწყვეტთ ვნების კვირის (აღდგომის წინა კვირა) ოთხშაბათ საღამოდან თომას კვირამდე, გარდა ვნების კვირის შაბათისა (დიდი შაბათი). „დილის“-ა და „ძილის წინ“ ლოცვების მაგივრად იკითხება „წმიდა პასექისა და ბრწყინვალე შვიდეულის ჟამნობა“.
- ზიარების წინა ლოცვებში არ იკითხება დასაწყისი ლოცვები „მამაო ჩუენო“-ს ჩათვლით; არ იკითხება აგრეთვე არც ერთი ფსალმუნი და ლოცვებში შემოხაზული ტექსტი.
- ნაცვლად „ღირს არს“-ისა ვკითხულობთ „ანგელოზი ღაღადებს, მიმადლებულო წმიდაო ქალწულო, გიხაროდენ და კუალად გიხაროდენ. ძეჲ შენი აღსდგა მესამესა დღესა საფლავით და მკუდარნი აღადგინა, ერნო, გიხაროდენ“ და „განათლდი, განათლდი, ახალო იერუსალიმ, დღეს დიდებაჲ უფლისა შენზედა გამობრწყინდა, განსცხრებოდე და იხარებდ სიონ, და აწ შენცა იშუებდი, ღმრთის-მშობელო, აღდგომასა ძისა შენისასა“.
- თომას კვირიდან აღდგომის წარგზავნამდე:
აღდგომის შემდეგი კვირიდან- აღდგომის წარგზავნამდე (თომას კვირის წინა, შაბათ საღამოდან ამაღლების დღესასწაულის წინა დღის – ოთხშაბათ დილის ჩათვლით).
- დილა–საღამოს ლოცვებს ვიწყებთ ტროპრით: „ქრისტე აღსდგა მკვდრეთით სიკვდილითა სიკვდილისა დამთრგუნველი და საფლავების შინათა ცხოვრების მიმნიჭებელი“ (3-ჯერ) და ამის შემდეგ ლოცვას განვაგრძობთ „წმიდაო ღმერთო“-დან ჩვეულებრივ.
- თუ ლოცვას ვიწყებთ პირდაპირ „მოვედით თაყუანის-ვსცეთ“-ი (მაგ: ზიარების ლოცვების გაყოფის შემთხვევაში დროის უქონლობის ან უძლურებისას), მაშინ მის ნაცვლად იკითხება „ქრისტე აღდგა მკუდრეთით…“ (3-ჯერ), ხოლო თუ „მოვედით თაყუანის-ვსცეთ“ მოცემულია რომელიმე ლოცვის შუაში, მაშინ ის არ შეიცვლება „ქრისტე აღდგა…“-თი.
- ნაცვლად „ღირს არს“-ისა იკითხება „ანგელოზი ღაღადებს, მიმადლებულო წმიდაო ქალწულო, გიხაროდენ და კუალად გიხაროდენ. ძეჲ შენი აღსდგა მესამესა დღესა საფლავით და მკუდარნი აღადგინა, ერნო, გიხაროდენ“ და „განათლდი, განათლდი, ახალო იერუსალიმ, დღეს დიდებაჲ უფლისა შენზედა გამობრწყინდა, განსცხრებოდე და იხარებდ სიონ, და აწ შენცა იშუებდი, ღმრთის-მშობელო, აღდგომასა ძისა შენისასა“, გარდა ერგასის განზოგების [**] დღესასწაულისა და მისი წარგზავნისა, როდესაც იკითხება „შობა შენი უხწნელ არს ქალწულო..“.
- „დილის“ და „ძილად მისვლის“ ლოცვებში, ნაცვლად ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის კონდაკისა „ზესთამბრძოლისა…“, იკითხება აღდგომის კონდაკი „დაღაცათუ ნებსით თვისით საფლავად შთაჰხედ უკუდაო, არამედ ჯოჯოხეთისა იგი ძალი დაარღვიე და აღჰსდეგ, ვითარცა მძლე, ქრისტე ღმერთო, ხოლო მენელსაცხებლეთა დედათა ხარება მიჰმადლე და მოციქულთა მშვიდობაი მიანიჭე, რომელმან დაცემულთა მიეც აღდგომა“.
3.ამაღლებიდან სულთმოფენობამდე და სულთმოფენობიდან ყოველთა წმინდათა კვირამდე.
სულთმოფენობის შემდეგი კვირა. ამ პერიოდიდან მომავალი წლის აღდგომის დღესასწაულამდე, დასაწყის ლოცვებს ჩვეულებრივი თანმიმდევრობით ვკითხულობთ.
- ლოცვებში არსად აღარ იკითხება, მომავალი წლის აღდგომის დღესასწაულამდე, ტროპარი „ქრისტე აღდგა…“.
- სულთმოფენობიდან ყოველთა წმინდათა კვირამდე დასაწყის ლოცვების კითხვას ვიწყებთ პირდაპირ „წმიდაო ღმერთო“-დან და მის შემდეგ ჩვეულებრივ.
სოფიკო ნინიკაშვილი