სიცხე, ანტისანიტარია, ეკოლოგიური სისუფთავე, ინფექციები, პირდაპირ ქუჩაში, დახლებზე გამოფენილი საკვები პროდუქტი და ქალაქის იერსახის კიდევ უფრო დამახინჯება – ეს იმ პრობლემების ზოგადი ჩამონათვალია, რომელიც გარე ვაჭრობასთან პირდაპირ არის დაკავშირებული, თუმცა ძნელია ისაუბრო მხოლოდ გარე ვაჭრობით გამოწვეულ პრობლემებზე და არ შეეხო და გაითვალისწინო ის მიზეზები, თუ რატომ სხედან ისინი გაუსაძლის სიცხესა თუ სიცივეში, წვიმასა თუ ქარში, ტალახიან ქუჩებში, ტალახიან ტროტუარებთან ყოველდღე, 24 საათიდან მინიმუმ 9 საათი. მიზეზი ერთია – მძიმე სოციალური მდგომარეობა და უმუშევრობა, რომელიც უკვე წლებია ქვეყნის ერთ-ერთ აქტუალურ, თუმცა გადაუჭრელ პრობლემად რჩება.
გარე მოვაჭრეთა უმრავლესობა სიღატაკის პირას მყოფი ადამიანები არიან, ადამიანები, რომელთა შემოსავლის ერთადერთი წყარო სწორედ ეს ვაჭრობაა. როგორც ისინი აცხადებენ, მათთვის, ვაჭრობის გარეშე ერთი დღეც კი შიმშილისა და ულუკმაპუროდ დარჩენის ტოლფასია.
„36 წლის ვარ, სამი შვილი და ინვალიდი ქმარი მყავს. მე კი იმის მაგივრად, რომ ოჯახს მივხედო და შვილები გავზარდო, აქ მიწევს მთელი დღის გატარება. ნებისმიერ ამინდში, დილიდან საღამომდე, ყოველდღე აქ ვარ და ხილით ვვაჭრობ, დღიურად საშუალოდ 15 ლარამდე მოგება მრჩება, რაც დამეთანხმებით არაფერია 5-სულიანი ოჯახისთვის. 
ხანდახან ეს 15 ლარიც კი არ გვაქვს, რადგან მეც ადამიანი ვარ და არის დღე, როდესაც უბრალოდ არ შემიძლია გარეთ გასვლა და ვაჭრობა, ამ დროს კი შეიძლება ითქვას, რომ ულუკმაპუროდ ვტოვებ ოჯახს. არის შემთხვევები, როდესაც პატრული მოდის და გვაჯარიმებს, არ ყოფნის ეს და პროდუქტსაც გვართმევს, გვაიძულებენ დეზერტირების ბაზარში ადგილის აღებასა და იქ ვაჭრობას, სადაც 5-10 ლარია გადასახადი. მე კი უბრალოდ არ მაქვს ამის შესაძლებლობა და ისევ გარეთ დგომას ვამჯობინებ“ – აცხადებს ჩვენთან საუბრისას ვაგზლის მოედანზე, დეზერტირების ბაზრობის მიმდებარე ტერიტორიის მახლობლად მოვაჭრე ნანა.
„ვიცი, რომ აკრძალულია კანონით ჩემი ქმედება და დამაჯარიმეს კიდეც 20 ლარით, თუმცა მაინც მიწევს აქ დგომა, 
მითხარით რა გავაკეთო, რითი ვიარსებოთ მე და ჩემმა ოჯახმა? მაინცდამაინც უნდა ვიქურდოთ? ნუ წაგვართმევთ საარსებო მინიმუმს და ნუ დაგვტოვებთ მშივრებს. არ არის ჩემთვის ალტერნატივა დეზერტირების ბაზრობა, რადგან პირველ რიგში მაღალი გადასახადის გადახდა მიწევს იქ, შემდეგ არ შემიძლია ფასის დაკლება, სალარო აპარატს მთხოვენ და შეზღუდული ვარ. შეგვეშვით და დაარეგულირეთ კანონი, ისე, რომ არ წაგვართვათ ყოველდღიური მინიმალური შემოსავალი“ – ემოციურად გვესაუბრება ერთ-ერთი გარე მოვაჭრე.
„რას ვაშავებთ, ან საერთოდ, რა მნიშვნელობა აქვს ჩვენს აზრს? ერთმენთს ხოცავენ შიგნით და ჩვენთვის ვის სცალია.
ერთადერთი ტელევიზია გვქონდა და ისიც გამოგვირთეს, ეს ქვეყანაა? სადა გვაქვს იმის ფული, რომ აპარატი ვიყიდოთ და 70 ლარი გადავიხადოთ? არ ეყოთ მთავრობას რაც შეგვჭამეს? ტელევიზიაც კი მოსპეს, დაიჯერებთ, რომ ჩვენ დიდიხანი ტელევიზორს ვეღარ ვუყურებთ? – აცხადებს ერთ-ერთი მოვაჭრე.
როგორ ხედავთ, ჩვენმა გარემოვაჭრეებთან საუბარმა მათი აღელვება და შეძახილები გამოიწვია, ისინი აკრიტიკებენ მთვრობას და გარე ვაჭრობის კანონით დარეგულირებას ითხოვენ. ამ დროს საინტერესოა, ზოგადად რამდენად თანმიმდევრულია ხელისუფლების პოლიტიკა გარე ვაჭრობის საკითხში, რას აკეთბს მის აღმოსაფხვრელად და რა ალტერნატივას სთავაზობს გარე მოვაჭრეებს, რომლებიც შემოსავლის ერთადერთ წყაროდ, როგორც ნახეთ, სწორედ ამ ვაჭრობით გამომუშავებულ მინიმალურ თანხას ასახელებენ.
„თბილისი თაიმსი“ სწორედ ამის გარკვევას შეეცადა და თბილისის მერიას რამდენიმე კითხვით მიმართა, თუმცა დიდი ლოდინისა და მრავალი ზარის შემდეგ კითხვები კვლავ პასუხ გაუცემელი დაგვრჩა. ამის შემდეგ კი ბუნებრივია , კვლავ ჩნდება კითხვები.ზოგადად აქვს თუ არა თბილისის მერიას რაიმე პოლიტიკა გარე მოვაჭრეებთან დაკავშირებით და საერთოდ, ხდება თუ არა ქუჩაში გამოფენილი პროდუქციის ხარისხის კონტროლი, დაცულია თუ არა მისი შენახვის წესები და ზოგადად, ვინ არის ამაზე პასუხისმგებელი?
აღსანიშნავია, ისიც, რომ გარდა გარე მოვაჭრის მძიმე სოციალური მდგომარეობისა, მომხმარებელი, რომელიც სოციალური მდგომარეობით დიდად არ ჩამოუვარდება მას, ფასში ათი, ოცი თეთრის სხვაობის გამო ხშირად საკუთარ ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმის და ანტისანიტარულ პირობებში მყოფ, ისეთ პროდუქტს იძენეს( რძის პროდუქტებს, ხორცს, თევზს და სხვ), რომელსაც შენახვის განსაკუთრებული პირობები სჭირდება. ხშირად იცის ეს მომხმარებელმა, თუმცა თანხის ფაქტორი მაინც გადამწყვეტ როლს თამაშობს.
ზოგადად, ყველამ იცის, რომ გარე ვაჭრობა არის სამართალდარღვევა და გზით პროდუქციის რეალიზაცია კანონით აკრძალულია, თუმცა ვინ ითვალისწინებს ამას კიდევ საკითხავია. კანონის უმოქმედობა თუ არასათანადო საჯარიმო სანქციები. ამასთანავე არარსებული პოლიტიკა და ალტერნატივა.
„თბილისი თაიმსი“ ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებით „ახალგაზრდა ადვოკატების“ ხელმძღვანელს, არჩილ კაიკაციშვილს ესაუბრა.
დღევანდელ პირობებში, ხშირად ადამიანი რისკზე მიდის და საკვების ფასში ათი, ოცი თეთრის სხვაობის გამო, სწორედ გარეთ მოვაჭრესთან მიდის. საინტერესოა, ამ დროს რამდენად არის დაცული მომხმარებლის უფლებები? ამით უქმნის თუ არა ის საკუთარ ჯანმრთელობას საფრთხეს?
– გეტყვით, რომ მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონმდებლობით, თუმცა პრატქიკულ ეტაპზე, მთავარი პრობლემური საკითხია კონტროლის თემა, თუ რამდენად სრულდება კანონის მოთხოვნები და რამდენად ხდება თითეოულ შემთხვევაში შემოწმება და პროდუქტების შესაბამისობის დადგენა.
არსებობს სურსათის/ცხოველის საკვების უვნებლობის, ვეტერინარიისა და მცენარეთა დაცვის კოდექსი, რომლის მიზანია ადამიანის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის, მომხმარებელთა ინტერესების, ცხოველთა ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის, მცენარეთა სიჯანსაღის დაცვა, აგრეთვე სურსათის/ცხოველის საკვების უვნებლობის, ვეტერინარიისა და მცენარეთა დაცვის სფეროებში სახელმწიფო რეგულირების ერთიანი პრინციპების განსაზღვრა და სახელმწიფო კონტროლის ეფექტიანი სისტემის ჩამოყალიბება. ეს კოდექსი ვრცელდება სურსათის/ცხოველის საკვების, ცხოველის, მცენარის, ცხოველური და მცენარეული პროდუქტების წარმოებაზე, გადამუშავებასა და დისტრიბუციაზე, რომლებიც ხორციელდება საქართველოს ტერიტორიაზე, პირველად წარმოებაზე, ცხოველთა ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობაზე, მცენარეთა სიჯანსაღეზე, ვეტერინარულ პრეპარატებზე, პესტიციდებსა და აგროქიმიკატებზე, აგრეთვე გარემოს დაცვაზე ამ კოდექსის მიზნიდან გამომდინარე. აღნიშნული კოდექსის მიხედვით, მომხმარებელს უნდა მიეწოდოს სურსათთან/ცხოველის საკვებთან, ცხოველთან, მცენარესთან, ცხოველურ და მცენარეულ პროდუქტებთან დაკავშირებული აუცილებელი, უტყუარი, სრული ინფორმაცია, რაც მას სწორი არჩევანის საშუალებას მისცემს. ეს კოდექსი კრძალავს ისეთი სურსათის ბაზარზე განთავსებას, რომელიც საფრთხეს უქმნის ადამიანის სიცოცხლეს ან/და ჯანმრთელობას და არ არის მიზანშეწონილი ადამიანის მიერ მისი მოხმარება. ანუ თუ ვინმეს ბაზარზე გააქვს ისეთი პროდუქტი, რომელიც საზიანოა ჯანმრთელობისათვის ან მიზანშეწონილი არ არის მისი მოხმერება, ის არღვევს კანონს. მისი პასუხისმგებლობა განისაზღვრება ზემოაღნიშნული კოდექსისა და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა კოდექსით, რომელიც ითვალისწინებს ჯარიმას.
უკვე წლებია, რაც ადგილობრივი მოსახლეობა ე.წ დეზერტირების ბაზრობის გარე მოვაჭრეებისგან და კუსტარული დახლებისგან გათავისუფლებას ითხოვს, რას ფიქრობთ რატომ არ რეაგირებენ შესაბამისი სამსახურები ამ პრობლემის მოსაგვარებად?
– დიახ, მრავალი წელია ვაგზლის მოედნის მცხოვრები მოსახლეობა ამ საკითხზე მსჯელობს და პრობლემის შესახებ ინფორმირებულია დედაქალაქის თვითმმართველობა, თუმცა გადაწყვეტილებების მიღება არ ხდება. თბილისის მერიის მხრიდან ადგილი აქვს საზოგადოებრივი ინტერესების გათვალისწინებას, როდესაც ქვეყანაში მძიმე სოციალური ფონია და ჩვენი მოქალაქეთა გარკვეული ნაწილი, სწორედ გარე ვაჭრობით ირჩენს თავს. 
ბუნებრივია, აკრძალვებს უნდა მოჰყვეს ალტერნატიული შესაძლებლობების გაჩენა და თბილისის მთავრობის მხრიდან შეთავაზებები, მაგრამ ჩანს, ეს საკითხი დღის წესრიგში, არც ამჟამად დგას. ცხადია, თემა ფრთხილად უნდა გადაწყდეს და ყველას ინტერესები იქნეს დაკმაყოფილებული, როგორც ადგილობრივი მცხოვრებლების, ასევე იმ მოვაჭრეების, რომლებიც, არსებობის გამო დგანან ძალიან გაუსაძლის პირობებში და საკუთარ ოჯახებს ამ ფორმით არჩენენ. საკითხის მოსაგვარებლად რაღაც ახალი და სტრუქტურული გადაწყვეტილებაა საჭირო, რომელიც საბოლოოდ მოაგვარებს სამ პრობლემას. ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია ალტერნატიული ფართის ინფრასტრუქტურაც, რომელიც ასევე სერიოზულ თანხებთან იქნება დაკავშირებული, თუმცა მოცემულ ეტაპზე, მნიშვნელოვანია, ქალაქის მერიამ საკითხზე მუშაობა დაიწყოს ან , თუ მიმდინარეობს რაიმე ფორმით მუშაობა, ღია და მკაფიო გახდეს საზოგადოებისთის.
თქვენი შეფასებით, რამდენად ქმედითუნარიანია საქართველოს კანონმდებლობა გარევაჭრობასთან მიმართებაში?
– ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა კოდექსის მიხედვით, გარე ვაჭრობა შესაბამისი ნებართვის გარეშე, გამოიწვევს ფიზიკური ან/და იურიდიული პირის დაჯარიმებას 20-დან 50 ლარამდე ოდენობით სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით. იგივე ქმედება, რომელიც დაკავშირებულია სამართალდამცავი ორგანოს უფლებამოსილი პირის კანონიერი განკარგულებისადმი, ან მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობასთან, გამოიწვევს დაჯარიმებას 50-დან 100 ლარამდე ოდენობით ან ადმინისტრაციულ პატიმრობას 7 დღემდე ვადით სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით. 
ჩემი აზრით გარე მოვაჭერეების მიმართ, ნაკლებია სახელმწიფოს მხრიდან კონტროლი და ზედამხედველობა, აღნიშნული ალბათ პოლიტიკური გადაწყვეტილებაა. ხელისუფლებას არ სურს ხალხის გაღიზიანება და ამომრჩევლის დაკარგვა. ამ საქმიანობით უამრავი ადამიანი ოჯახს არჩენს და ამხელა უმუშევრობის ფონზე გარე ვაჭრობის სრულად აკრძალვა მართლაც დიდ არეულობას გამოიწვს და ამიტომ,იყო, რომ ადრე გარემოვაჭრეობა აკრძალეს, მაგრამ მოგვიანებით ისევ დაუშვეს.
მასალა მოამზადა
ლაკო ბიტ-ბაბიკოვმა
