მსოფლიოს სამი უდიდესი რელიგია: იუდაიზმი, ქრისტიანობა და ისლამი საკუთარ წმინდა ქალაქდ იერუსალიმს მიიჩნევს, რომელთანაც თითოეულს ისტორიულად აკავშირებს წმინდა ადგილები. ებრაელებისათვის ეს არის გოდების კედელი და თავად იერუსალიმი, ქრისტიანებისათვის–ვია დოლოროსა და აღდგომის ტაძარი, მუსლიმებისათვის– ალ–აკსას მეჩეთი.
იერუსალიმი საკულტო ცენტრი იყო ათასწლეულით ადრე, ვიდრე მას ებრაელთა მეფე დავითი იებუსელებისგან დაიპყრობდა და იუდეის რელიგურ ცენტრად აქცევდა. იერუსალიმი ისრაელის შემადგენელი ნაწილია. 1980 წელს კი კნესეთმა (ისრაელის სახელმწიფოს უმაღლესი ერთპალატიანი საკანონმდებლო ორგანო) იერუსალიმი ისრაელის განუყოფელ ნაწილად გამოაცხადა. მიიღო კანონი, რომლის მიხედვითაც იერუსალიმი გაერთიანებული სახით ცხადდებოდა ისრაელის დედაქალაქად. წმინდა ადგილებს დაიცავდა ისრაელი სხვათა ძალადობისა და დაზიანებისგან, ხოლო განსხვავებული რელიგიის წარმომადგენლ;ებს მიეცათ საშუალება, მოინახულონ და პატივი მიაგონ წმინდა ადგილებს.
დღეისათვის იგი დაყოფილია სომხურ, ებრაულ, ქრისტიანულ და მუსლიმურ ნაწილებად, იქ არის აგრეთვე ალ-აქსას მეჩეთი და კლდის გუმბათი.
იერუსალიმის რელიგიური მნიშვნელობა ისლამური სამყაროსათვის
არაბულად იერუსალიმის სახელია „ალ-კუდს“(წმინდა) ან კიდევ „ალ-კუდს აშ-შარიფა“ (წმინდა დიდებული), რომელიც განისაზღვრა შუა საუკუნეების არაბი მოგზაურებისა და მწერლების მიერ.
638 წლამდე იერუსალიმი მუსლიმური საზოგადოების ორბიტის გარეთ იყო მოქცეული, ხოლო 638 წელს ხალიფა ომარმა დაიპყრო იერუსალიმი და სწორედ ამ პერიოდიდადნ ხდება მუსლიმთათვის იერუსალიმი მესამე წმინდა ქალაქი მექასა და მედინას შემდეგ, რაც გამოწვეული იყო ხალიფა ომარის მიერ წმინდა კლდისპირზე (სახრა) სალოცავის აღმართვით ძვეული ებრაული ტაძრის ადგილას, რომელიც ისლამმა საკუთარ წმინდა ადგილად გამოაცხადა იმ რწმენით, რომ მუჰამადმა ზეცაში სწორედ ამ ადგილიდან იმოგზაურა. 50 წლის შემდეგ ხალიფა აბდ ალ–მალიქ იბნ მარვანმა იქ ააგო მიზგითი, რომელსაც შეცდომით ომარის მეჩეთსაც უწოდებენ.
საკითხის უკეთ აღსაქმელად, მნიშვნელოვანია მუჰამმადის მოგზაურობის(მირაჯ) უკეთ გაცნობა, რომელსაც ყურანში ეწოდება „ისრა“: „(ალაჰს) მიჰყავს (მუჰამმადი) წმინდა მიზგითიდან უშორეს მიზგითამდე“. წმინდა(ხელუხლებელი) მიზგითი უკვე არსებობდა მექაში, ხოლო „უშორესი” მიზგითი იყო ადგილი არა მიწაზე, არამედ სამოთხეში. პალესტინა კი ყურანში მოხსენიებულია „უახლოეს მიწად“ (30:1). მაგრამ VII საუკუნეში უმაიანთა დინასტიის წარმომადგენლება კლდის გუმბათის განაპირას ააგეს დიდი მიზგითი ალ-აკსა, რაც „შორეულს“ ნიშნავს: ეს არის ისლამის უწმინდესი მიზგითი მექასა და მედინას შედეგ. გარდა ამისა, იერუსალიმი იყო ყიბლა (ლოცვის მიმართულება) მუჰამმადისათვის, ვიდრე იგი მედინაში მყოფი, 623 წლიდან ყიბლად აქცევდა მექას და ისლამში უპირველესი სიწმინდის მნიშვნელობას მიანიჭებდა მექაში მდებარე ქააბას.
ისრასა და მირაჯის წყალობით ისლამური სამყაროსათვის იერუსალიმი მესამე წმინდა ქალაქდ იქცა. მათთვის მთავარი წმინდა ადგილებია ალ-ჰარამ აშ-შარიფის ტერიტორიაზე მდებარე ( წმინდა ნაკრძალი) ალ-აკსას მიზგითი და ალ-კუბბათ ას-სახრა (კლდის გუმბათი).
იერუსალიმის რელიგიური მნიშვნელობა ქრისტიანულ სამყაროში
ქრისტიანთათვის იერუსალიმი არის წმინდა ქალაქი, სადაც ჯვარს ეცვა და მკვდრეთით აღდგა იესო ქრისტე. ქალაქში არის წმინდა ადგილები, სადაც იესომ გაატარა ცხოვრების უკანასკნელი დღეები, ქადაგებდა და კურნავდა დაავადებულებს, აღასრულა საიდუმლო სერობა.
თეორიულად, ქრისტიანთათვის ზეციური იერუსალიმი უფრო მეტს ნიშნავს, ვიდრე მიწიერი. მაათვის ცენტრალურია არა „ფიზიკური“ ტაძარი, არამედ მაცხოვარი, ქრისტე. ამიტომ მიწიერი იერუსალიმიც ქისტიანებისათვის ძვირფასია და იგი მოლოცვის ადგილის წარმოადგენს.
ქრისტიანებს იერუსალიმში აქვთ უწმინდესი ადგილები, რომელთაგან ყველაზე გამოკვეთილია „აღდგომის ეკლესია“ (მართლმადიდებელი ქრისტიანებისათვის), ხოლო კათოლიკე ქრისტიანები მას „წმინდა აკლდამის ეკლესიას“ უწოდებენ. ტაძრის შიგნით მდებარეობს გოლგოთა და ქრისტეს აკლდამა. ძველი ქალაქის რეკონსტრუქციისას ქალაქის ადმინისტრაციამ განსაკუთრებული ყურადრება მიაქცია ვია დოლოროსას და აღდგომის ტაძარს, რომელთა აღდგენა მოხდა არა ახალი, არამედ არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ქრისტეს ეპოქის ფენიდან მოპოვებული უძველესი მასალით.
ამჟამად, წმინდა აკლდამის-აღდგომის ტაძარი გაყოფილი აქვთ იერუსალიმის ბერძნულ მართლმადიდებლურ საპატრიარქოს, ფრანცისკანელთა ორდენს და იერუსალიმის სომხურ საპატრიარქოს. იმავე ეკლესიაში პატარა ადგილს ფლობს კოპტური საპატრიარქო. ასევე, უფლებები შეუნარჩუნდათ ეთიოპიურ და სირიულ საპატრიარქოებს.
იერუსალიმის რელიგიური როლი იუდაისტურ სამყაროში
იუდეველებისათვის წმინდაა არა მარტო იერუალიმი, არამედ მთელი ისრაელი. თორას მიხედვით ისრაელი არის ღმერთის მიერ საკუთარი რჩეული ხალხისათვის აღთქმული მიწა.
იერუსალიმი იუდაიზმის სიმბოლოდ მეფე დავითის შედეგ იქცა, როგორც ებრაული ერისა და სახელმწიფოს ჩამოყალიბების უდიდესი სტიმული.
იერუსალიმის მნიშვნელობა განსაზღვრავს ებრაელთა თვით-აღქმას, გამორკვევას და ისტორიული ცნობიერების ჩამოყალიბებას წინასწარმეტყველებებითა და დავითის ფსალმუნებით. მათთვის იერუსალიმი და სიონი სინონიმებია. ებრაელი ხალხი იდენტიფიცირდება სიონთან, ხოლო იერუსალიმი აღიქმება როგორც დედა, რომელიც არის დაქვრივებული, დარდითა და ნაღველით დამძიმებული, რომელიც კვლავ შეკრებს ერთად საკუთარ შვილებს.
გოდების კედელი, ტაძრის მთასთან ერთად ყველაზე სანუკვარ ადგილად ითვლება ებრაულ სამყაროში. მას ეწოდება “ჰაქოთელ ჰამაყარავი” – დასავლეთის კედელი, რომელიც ერთ-ერთია იმ ოთხი საყრდენი კედლიდან, რომელიც ტაძრის მთას ერტყა გარს. ამ კედელს დიდ სიწმინდეს მიაწერენ, ალბათ იმის გამო, რომ მორიას მთის მწვერვალი, რომელზეც “წმიდათა წმიდა” იდგა, მის მახლობლად მდებარეობდა. არაბებს მისთვის “ჰიათ ელმაბქა” – “ცრემლების [ანუ გოდების] კედელი” შეურქმევიათ. ყოველი თაობის ებრაელი აქ მოდიოდა სალოცავად და ტირილით შეჰღაღადებდა კედლის მდუმარე ქვებს, რომლებიც უკვე ორი ათასი წელია, ისრაელის ძეთა ტკივილისა და ვაების მოწმენი არიან.
მომლოცველები ყველაზე მეტად ცდილობენ იერუსალიმში აღდგომის ბრწყინვალე დღესასწაულზე მოხვდნენ, სადაც ესწრებიან სასწაულს – მაცხოვრის საფლავზე ცეცხლის გადმოსვლას.
წყარო:www.education.ge
სოფიკო ნინიკაშვილი