სკანდინავიის ნახევარ კუნძულის, იგივე ჩრდილოეთ ევროპის ქვეყნები მსოფლიოში მდგრადი ეკონომიკური მდგომარეობით გამოირჩევიან. Welfare States – კეთილდღეობის სახელმწიფოები, ასე მოიხსენიებენ შვედეთს, ფინეთს, ნორვეგიას, დანიას და ისლანდიას.
დასავლელი ეკონომისტების შეფასებით, სწორედ ამ ქვეყნებში ვხვდებით ისეთ პოლიტიკურ სისტემას, რომელშიც სოციალური პოლიტიკა მთავრობის პრიორიტეტული მოღვაწეობის სფეროა, სახელმწიფო თავის თავზე იღებს ყველა მოქალაქის კეთილდღეობაზე ზრუნვას. როგორც ეკონომისტები აღნიშნავენ, ჩრდილოეთ ევროპის ეკონომიკური დაწინაურება ძირითადად, მე-20 საუკუნის 70 წლებიდან იწყება, რა თქმა უნდა, ეს პროცესები თითოეულ ქვეყანაში დამოუკიდებლად და ინდივიდუალურად განვითარდა, თუმცა სწორედ დროის ეს მონაკვეთი გახდა გარდამტეხი მათთვის.
ჩრდილოეთ ევროპის ეს ქვეყნები წარმოდგენილია საკმაოდ დიდ, მაგრამ ნაკლებად დასახლებულ რეგიონში. თუმცა ამ მოვლენას ნამდვილად არ შეუფერხებია რეგიონის ეკონომიკური განვითარება. სახელმწიფოებრივი წყობილებით, ჩრდილოეთ ევროპის ქვეყნები ორ ჯგუფად შეგვიძლია დავყოთ. კონსტიტუციურ-მონარქიული და რესპუბლიკები, ორივე სახელმწიფო წყობა ადგილობრივ დონეზე შეესაბამება ეკონომიკურ პროცესებს.
ეს ქვეყნები განეკუთვნებიან საზღვაო საელმწიფოებს, ზღვა მათი ეკონომიკური განვითარების მთავარი გასაღებია. სწორედ მას უკავშირდება აღნიშნული ქვეყნების ყველა ძირითადი ეკონომიკური რაიონები.
ქალაქი მალმე, შვედეთი
მაგალითად, ზღვისპირა ზოლშია მოთავსებული ნორვეგიისა და დანიის მრეწველობის 4/5, სასოფლო მეურნეობის ¾, ზღვისპირა ზოლშია მოთავსებული ისლანდიის მთელი ეკონომიკა და 50 კილომეტრიან მონაკვეთში ფინეთისა და შვედეთის სამრეწველო და სასოფლო სამეურნეო წარმოების ნახევარზე მეტი.
„სკანდინავიური მოდელი“ მსოფლიოში ცნობილია, როგორც ეკონომიკური განვითარების ისეთი გეგმა, რომელიც მცირე ქვეყნისთვის ხელსაყრელია ისე, რომ ჰყავდეს დაცული და უზრუნველყოფილი მოსახლეობა. შვედეთის მაგალითზე ნათლად დავინახავთ, რომ საგადასახადო ტვირთი ქვეყანაში საკმაოდ მძიმეა, მაგრამ ადამიანიების ანაზღაურება იძლევა იმის საშუალებას, რომ მათ გადასახადების სიმძიმე ნაკლებად იგრძნონ. შვედეთში სწავლა, მედიცინა, ბავშვების აღზრდა, პენსია ნაწილობრივ ან მთლიანად, სახელმწიფოს და მუნიციპალიტეტების მიერ ფინანსდება. არსებობს „სკანდინავიური მოდელის მეორე ვერსიაც“, რომელიც გულისხმობს მოდელის მეტ ლიბერალიზაციას, კრიტიკოსების დავის საგანი სწორედ სოციალურ საკითხების წინა პლანზე წამოწევაა. თუმცა უნდა ითქვას, რომ სოციალური საკითხების პრიორიტეტულობა ეკონომიკურთან შდარებით, დღესდღეობით, მნიშვნელოვნად დიდია როგორც განვითარებულ, ისე განვითარებად ქვეყნებში.
სკანდინავიის ქვეყნებში ფინანსურ კეთილდღეობაზე წინ განათლებას, ჯანდაცვას და უსაფრთხოებას აყენებენ. ისინი თვლიან, რომ მათი ეკონომიკური მდგომარეობის მთავარი მიზეზი სწორედ პრიორიტეტების სწორად განსაზღვრაა.
მათი პრიორიტეტები და ძირითადი მახასიათებლები შემდეგია:
- უფასო სოციალური სერვისები, საკუთრების უფლების დაცვა
- ბიზნესის კეთების სიმარტივე,
- სახალხო პენსიების სისტემა,
- თავისუფალი ვაჭრობისთვის დაბალი ბარიერები,
- ბაზრის მცირე რეგულაცია, ბაზრის თავისუფლება,
- პროფკავშირების სიმრავლე
- კორუფციის ძალიან დაბალი დონე.
ბოლო მონაცემებით, კვლევის შედეგად 178 ქვეყნიდან სკანდინავიის ქვეყნები ყველაზე ნაკლებად კორუფციული ქვეყნების ათეულში შედიან.
სისტემის გარდა, ქვეყნები გამოირჩევიან იმითაც, რომ ბუნება იქ მრავალფეროვანია. რეგიონის ტერიტორიის ნახევარზე მეტი უჭირავს ტყეებს, მარტო შვედეთის, ფინეთისა და ნორვეგიის ტყეებზე დასავლეთ ევროპის ტყეების 1/3 მოდის. რეგიონის დარგობრივი სტრუქტურები დროთაგანმავლობაში სპეციფიკურ ვითარებაში შეიქმნა. ასეთი იყო სწორედ საერთაშორისო კაპიტალის კონკურენცია, რომელმაც საშუალება მისცა ქვეყნებს განევითარებინათ რეგიონისთვის მისაღები, პრიორიტეტული დარგები, რამაც ეს ქვეყნები ჩააყენა განვითარებული ქვეყნების რიგში. სპეციალიზებული დარგების პროდუქციის ექსპორტით სკანდინავია პირველ ადგილზეა ევროპაში.
ნორვეგია
ამასთანავე, სოფლის მეურნეობიდან განვითარებულია მეცხოველეობა. მისი ხვედრითი წილი მთლიან სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციაში 75-78 %-ია. მათი უდიდესი ნაწილი გადის ექსპორტზე. კარგი პირობებია ამ მხრივ შევედეთსა და დანიაში. ფინეთში ძირითადი სასოფლო სამეურნეო პროვინციები ქვეყნის სამხრეთით მდებარეობს. ნორვეიგიის ეკონომიკის განვითარების მთავარ ფაქტორს კი ნავთობი და ტურიზმი წარმოადგენს.
სოციალური პროგრესის ინდექსისა და მშპ-ს შედარება ქვეყნების მიხედვით ამტკიცებს, რომ ეკონომიკური განვითარება არის აუცილებელი, მაგრამ არასაკმარისი პირობა სოციალური კეთილდღეობის მოსაპოვებლად და ხშირ შემთხვევაში ეკონომიკის ზრდას სოციალური პროგრესი განაპირობებს. სწორედ ამ ინდექსის მიხედვით, პირველ ადგილს სკანდინავია იკავებს, შემდეგს დასავლეთ ევროპა, დიდი ბრიტანეთი, კანადა და აშშ.
როგორც ეკონომისტები წერენ, სოციალური პროგრესის ინდექსი, მიუხედავად იმისა, რომ ის საერთოდ არ იყენებს ტრადიციულ ეკონომიკურ ინდიკატორებს საშუალებას გვაძლევს დავინახოთ მისი განვითარების საშუალება. სწორედ სკანდინავიის ქვეყნები გვაძლევენ იმის ნათელ მაგალითს თუ, როგორ შეიძლება გახდეს პატარა ქვეყანა ეკონომიკურად ძლიერი. დასავლურ გამოცემებში წერენ, რომ სკანდინავიური მოდელი შეიცავს ძალიან მარტივ ფორმულას: იფიქრე მოქალაქეებზე, მიეცი მათ სასურველი სახელმწიფო და ისინი დაგეხმარებიან მართო სისტემა სწორად – სისტემის სწორი მართვა კი პოლიტიკური და ეკონომიკური პროცესების ჰარმონიაში გამოიხატება.
წყარო: The economist
თემაზე მუშაობდნენ:
გიორგი მიქანაძე
ნათია კეკენაძე
