“გილოცავთ ავტოკეფალიას, ხუნდები აეხსნა ივერიის ეკლესიას რადგან დამონებული იყო ჩვენი ეროვნული სიწმინდე მდაბიო ერად იყო ქცეული ქართველი ხალხი იგი ტანჯვის ცრელმლს ჰღვრიდა, ახლა კი სიხარულის ცრემლს ვაფრქვევთ. გაუმარჯოს თავისუფალი ერის თავისუფალ ეკლესიას,” – ამ სიტყვებით მიულოცა გადასახლებაში მყოფმა კირიონმა ქართველ ერს 1917 წლის 12, ძველი სტილით 25 მარტს მცხეთის სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში მღებული ისტორიული გადაწყვეტილება საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენა. ქართველი ხალხი არსდროს შეგუებია ავტოკეფალიიის გაუქმებას და თავის ხელთ არსებული ყველა საშუალებით იბრძოდა ისტორიული სამართლიანობის აღსადგენად. რუსეთის წმინდა სინოდის მიერ 1811 წლის 30 ივლისს დამტკიცებული საქართველოს ეკლესიის რეორგანიზაციისა და მართვა-გამგეობის პროექტი, რუსი ეგზარქოსების საქმიანობა საქართველოში, ის რეპრესიები, რომელსაც 106 წლის მანძილზე განიცდიდა მართლმადიდებელი ეკლესია და ქართველი ერი, არაფერი იყო გარდა მცდელობისა სულიერი ძალა გამოეცალათ, ქართველთათვის ყველაზე წმინდა ეკლესია, სარწმუნოება მოეშალათ და გენადგურებინათ.
რა პირობებში უწევდა მართლმადიდებლურ ეკლესიას არსებობა, როგორ ხელყოფდნენ სიწმინდეებს რუსეთის სინოდის მიერ დანიშნული ეგზარქოსები და როგორ აღადგა ავტოკეფალია The Tbilisi Tims ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი ელდარ ბუბულაშვილი ესაუბრა.
“ეგზარქოსები ძარცვავდნენ ქართული ოქრომჭედლობისა და ტიხრული მინანქრის უიშვიათეს ნიმუშებს და რუსთეში გაჰქონდათ. მოიშალა საეკლესიო კათედრები. ქართული წირვა-ლოცვა მრავალხმიანი ქათული საგალობელები რუსულით შიცვალა. ორიოდე წელში საქართველოს ეკლესიამ დაკარგა ის რასაც საუკუნეების მანშილზე აშენებდა.
იმპერატორ ნიკოლოზ 1-ის ჩამოსვლის წინ ეგზარქოსმა ევგენიმ “სანიტრაული წესრიგის” საბაბით, თეთრად შეალესინა სვეტიცხოვლის ალავერდის ერთაწმიდის უნიკალური ფრესკები. პავლე ლებედევმა სემინარიის რექტორ ჩუდეცკისთნ ერთად გაძარცვა ხახულის ღვთისმშობლის ხატი, მიიტაცა ოქროსა და ვერცხლის ხატები საეკლესიო ნივთები. ეგზარქოსმა ჩუდეცკის მკვლელობის გამო სიონის ტაძრის ამბიონიდან დაწყევლა,”- ელდარ ბუბულაშვილი.
ავტოკეფალიას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა ქართული ეკლესიის ისტორიოაში. ეს არაერთხელ აღუნიშნავს კათოლიკოს პატრიარქს ილია მეორეს. “ჩვენი ერის ისტორიაში არის განსაკუთრებული დღეები, რომელიც განსაკუთრებული მნიშვნელობით შევიდა ჩვენს წარსულში, ჩვენს ისტორიაში და რომელსაც ექნება ძალიან დიდი მნიშვნელობა სანამ იარსებებს დედამიწა და კაცობრიობა. ეს არის საქართველოს ეკლესია და ჩვენი ერი, ჩვენი ერის მნიშვნელობა ეკლესიაში და ჩვენი ეკლესიის მნიშვნელობა ჩვენს ერში. არ შეიძლება არ ითქვას, რომ ავტოკეფალიას ჰქონდა განსაკუთრებული მნიშვნელობა საქართველოს ერის ისტორიაში. ძნელია წარმოვიდგინოთ ის, ვინ ვიქნებოდით ჩვენ ჩვენი ეკლესიის და ავტოკეფალიის გარეშე. ყოველ შემთხვევაში ის არ ვიქნებოდით რაც დღეს ვართ. ჩვენ მადლობას ვწირავთ უფალს მისი დიდი წყალობისათვის, რადგან ღვთის განგებით და ღვთის ბრძანების გარეშე ეს არ მოხდებოდა”. სწორედ უწმინდესიის დაუღალავი მოღვაწეობის დამსახურებაა, რომ მსოფლიოს საპატრიარქომ 1990 წელს ოფიციალურად ცნო და აღიარა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალურობა.
“XX საუკუნის დასაწყისში საქართველოს ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი მოძრაობის მესვეურებმა, ქართველ სამღვდელოებასთან ერთად, დაიწყეს ზრუნვა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენისათვის. ქართველი საზოგადოების მოწინავე ნაწილი, ილია ჭავჭავაძის მეთაურობით, მეფისნაცვალ ვორონცოვ-დაშკოვს ეახლა და ოფიციალურ დონეზე მოსთხოვა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხის განხილვა. მეფის მთავრობამ დანიშნა სხდომა, სადაც მოხსენებით გამოვიდნენ: ეპისკოპოსები კირიონი, ლეონიდე, პროფესორები ალ.ცაგარელი, ალ.ხახანაშვილი, ნიკო მარი. კირიონის მოხსენების თემები იყო: ქართული საეკლესიო საკითხი; რა აიძულებს ქართველებს, იმეცადინონ თავისი ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენაზე; რომელ წელს მიენიჭა ივერიას ავტოკეფალია; ეროვნული პრინციპი ეკლესიაში. ქართველებმა დაასაბუთეს, რომ ეკლესიური მონობა ყველა მონობაზე უარესია, აგრეთვე ის, რომ საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმება ეწინააღმდეგებოდა მსოფლიო ეკლესიის კრებების კანონებს.
1917 წლის 12 (25) მარტს, ქართველმა სამღვდელოებამ საგანგებო კრებაზე მიიღო შემდეგი შინაარსის დოკუმენტი: ამიერიდან, 12 მარტიდან, გრძელდება საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია; დროებით, კათოლიკოსის არჩევამდე, ეკლესიის გამგედ დაინიშნა გურია-ოდიშის ეპისკოპოსი ლეონიდე; საქართველოს ეკლესიის მმართველობა ევალება აღმასრულებელ კომიტეტს, რომელშიც შედიან როგორც სასულიერო, ისე საერო პირები. იმავე წლის სექტემბერში, ქართულმა ეკლესიამ, 106 წლიანი იძულებითი შუალედის შემდეგ, კვლავ აირჩია კათოლიკოს-პატრიარქი. ეს პატივი წილად ხვდა ავტოკეფალიისათვის დაუცხრომელ მებრძოლს, კირიონს, რომელიც შემდგომ ვერაგულად მოკლეს მარტყოფის მონასტერში.
საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია მსოფლიოს ყველა მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ აღიარა, მაგრამ არ არსებობდა ამ აღიარების წერილობითი დასტური. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის დაუღალავი მოღვაწეობით, მსოფლიოს საპატრიარქომ 1990 წელს ოფიციალურად ცნო და აღიარა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალურობა. ამავე წლის 4 მარტს, მართლმადიდებლობის დღესასწაულის დღეს, კონსტანტინეპოლის მთავარეპისკოპოსმა და მსოფლიო პატრიარქმა ყოვლადუწმიდესმა დიმიტრიოსმა საზეიმო ვითარებაში გადასცა სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქს ილია II-ს საქართველოს უწმიდესი მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის ცნობისა და მტკიცების, და საქართველოს უწმიდესი ეკლესიის მეთაურის საპატრიარქოს ტიტულის ცნობისა და ბოძების სიგელები,”- ელდარ ბუბულაშვილი.
სოფიკო ნინიკაშვილი