ბოლო დროს, ეროვნული ბანკის მიერ ამოქმედებული არაერთი რეგულაციის კვალდაკვალ, პირველი ნოემბრიდან სესხის გაცემის შესაძლებლობები და შესაბამისი გარემოებები იცვლება. უფრო კონკრეტულად კი – იზღუდება ისინი. რა შედეგების მომტანი იქნება ეს პროცესები მსესხებლებისა და, ზოგადად, ქვეყნისთვის? ხსენებულ საკითხებზე „თბილისის თაიმსის“ შეკითხვებს საბანკო პროდუქტების ექსპერტი, დავით კიკვიძე პასუხობს:
ვისთვის იზღუდება სესხის აღების შესაძლებლობები და რა იგულისხმება შესაბამის შეზღუდვებში?
შეზღუდვებს საქართველოს ეროვნული ბანკი აწესებს. ეს შეზღუდვები შეეხება ფიზიკური პირების დაკრედიტების გამკაცრებას. საუბარია შემოსავლების კოეფიციენტის დადგენაზე, რომლის მიხედვითაც მსესხებელს ეროვნული ბანკი, კანონის საფუძველზე, განუმარტავს და უწესებს მას სესხის გადახდის მაქსიმალურ ლიმიტს – შემოსავლის რაოდენობიდან გამომდინარე. რეალურად, ეს გამოიწვევს იმას, რომ ეკონომიკაზე დაკრედიტება მკვეთრად შემცირდება. ეს ყველაფერი, ბუნებრივია, აისახება მომხმარებელზე იმიტომ, რომ მომხმარებელთა შემოსავალი ფიზიკურად ვერ უზრუნველყოფს იმას, რომ დაიკმაყოფილონ მოკლევადიანი და გრძელვადიანი მოთხოვნილებები.
ამის გამო, იძულებულები ხდებიან, რომ კრედიტებს მიმართონ. შესაბამისად, კრედიტების აკრძალვით მათი ცხოვრების დონე შემცირება. ასე ვთქვათ, შემცირდება მათი კეთილდღეობის ხარისხი. მათ აღარ ექნებათ შესაძლებლობა, რომ სესხი აიღონ და საკუთარი კეთილდღეობა უზრუნველყონ, მეტ-ნაკლებად. ამ რეგულაციების საფუძველზე, საკმაო პრობლემები შეიქმნება.
რაზე იქნება დამოკიდებული, თუ რა რაოდენობის სესხის მიღება შეეძლება მსესხებელს?
მაგალითად, 500 ლარიანი შემოსავლის შემთხვევაში, (ბუნებრივია, თუ ეს შემოსავალი არის დადასტურებული), ახალი დებულების მიხედვით, მას შეეძლება, საკუთარი შემოსავლის მხოლოდ 20 % გადაიხადოს – საუბარია ას ლარზე. შესაბამისად, ამ ადამიანს ნებისმიერი საფინანსო ორგანიზაცია სესხს მისცემს იმის მიხედვით, თუკი ყველა ბანკში მისი ჯამური ვალდებულება არ აღემატება მისი შემოსავლის 100 ლარს.
ჯამში, სესხებში, მას მხოლოდ 100 ლარის გადახდა შეუძლია. მეტის გადახდას მას კანონი უკრძალავს. ასეთი ტიპის მაგალითზე, სადღაც, ალბათ, საუბარია იმაზე, რომ მსესხებელმა, მაქსიმუმ, 1 000-2 000 ლარი აიღოს სესხად 500 ლარიანი შემოსავლით. ეს, რეალურად, ზღუდავს დაკრედიტებას და, აქედან გამომდინარე, თუკი ადამიანს დაჭირდა და ერთხელ გამოიტანა სესხი, სანამ ამ სესხს არ დაფარავს, ან ძირს მნიშვნელოვნად არ შეამცირებს, მანამდე მას, კანონის ძალით, აღარ ექნება სესხის აღების საშუალება.
ეს სიახლე სესხის გამცემ ყველა ფინანსურ ინსტიტუტს ეხება?
მიმდინარე ეტაპზე, ეს მხოლოდ კომერციულ ბანკებს ეხება. კომერციულ საბანკო სექტორში შემოსავლის დადასტურება აუცილებელია და, შესაბამისად, ამ შემოსავლების დათვლის შედეგად, გამოყენებული იქნება ის კოეფიციენტები, რომლებსაც ეროვნული ბანკი ადგენს.
სესხის აღების ხანგრძლივობა თუ არის განსაზღვრული?
ყველაზე უარყოფითი, რაც გაკეთდა, არის ის, რომ იპოთეკურ სესხებთან დაკავშირებით არის განსაკუთრებით დიდი პრობლემა იქედან გამომდინარე, რომ ეროვნულმა ბანკმა იპოთეკურ სესხებზე მაქსიმალურივადა განსაზღვრა თხუთმეტი წლის ოდენობით. ეს იმას ნიშნავს, რომ იპოთეკური დაკრედიტება მკვეთრად შემცირდება. თუკი ახლა, იპოთეკური სესხების მხრივ, ძალიან კარგი პერიოდია და უძრავი ქონების ბაზარი მკვეთრად ვითარდება, ის განპირობებულია იპოთეკური სესხების მოქნილობის გამო. აქამდე ოცი წელი იყო იპოთეკური სესხის ხანგრძლივობა.დაბალი შემოსავლის მქონე მსესხებელსაც შეუძლია აიღოს გრძელვადიანი იპოთეკური სესხი და ყოველთვიური გადასახადი შეუმცირდეს. სამაგიეროდ, შეეძლება, იყიდოს ბინა. ეროვნულმა ბანკმა კი შეამცირა სესხის მაქსიმალური ვადა – თუკი აქამდე იყო ოცი წელი, ახლა გახდა – თხუთმეტი წელი. კომერციული ბანკები აქამდე თვითონ ადგენდა სესხის გაცემის მაქსიმალურ ვადას. დღეს უკვე ეროვნულმა ბანკმა ასე დააკანონა.
იპოთეკურ სესხებზე მაქსიმალური ვადა იქნება თხუთმეტი წელი, სამომხმარებლო სესხებზე კი მაქსიმალურ ვადად განისაზღვრა ოთხი წელი. შესაბამისად, ეს გამოიწვევს ეკონომიკის დაკრედიტებას – ანუ სესხების გაცემის შესაძლებლობები და საშუალებები მკვეთრად შემცირდება. ეს პროცესები კი თავისთავად აისახება ეკონომიკურ ზრდაზე.
მარიამ ტიელიძე