„ჭარბვალიანობა არის სიღარიბის შედეგი და არა პირიქით“

საქართველოს პრემიერმინისტრმა მამუკა ბახტაძემ განცხადება გაავრცელა, სადაც საუბრობდა 600 000 ადამიანის ვალის განულებასა და საბანკო შავი სიიდან ამოშლაზე. ამ საკითხის უკეთ გასარკვევად “თბილისი თაიმსი” ეკონომიკურ ანალიტიკოსს, მერაბ ჯანიაშვილს ესაუბრა.

რამდენად მნიშვნელოვანია ეს გადაწყვეტილება?

ამ ფაქტს, რა თქმა უნდა, დადებითად შევაფასებ. 600 000 ადამიანს ვალებს გაუნულებენ. ამ ადამიანიდან 150 000 სოციალურად დაუცველია. არავის ეგონოს რომ ვიღაცამ სესხი აიღო და მერე ფეხი ფეხზე გადაიდო. საუბარია იმ სესხებზე, რომელთა ძირიც 2000 ლარს დაბლაა და ვერ იხდიდნენ იმიტომ, რომ ოჯახი დაბალშემოსავლიანია. როცა ადამიანი შავ სიაში ხვდება, ამით არ მთავრდება ყველაფერი, პირიქით, იქ იწყება საშინელება, როდესაც საკრედიტო ინსტიტუტი გირეკავს, გემუქრება, გიყადაღებენ ქონებას, სასამართლო გარჩევები და ა.შ. წარმოიდგინეთ, ეს ყველაფერი შეწყდება.

როგორ შეაფასებთ ამ გადაწყვეტილებას სოციალური და ეკონომიკური კუთხით?

სოციალური კუთხით ძალიან კარგია. რაც შეეხება ეკონომიკას – უარყოფითი მხარე საერთოდ არ აქვს იმიტომ, რომ ერთი კომერციული ინსტიტუტი ქველმოქმედების სახით ყიდულობს სხვა კომერციული ინსტიტუტებისგან მილიონზე მეტ ერთეულ სესხს.

როგორ ფიქრობთ, შეიცვლება თუ არა იმ ადამიანების სოციალური მდგომარეობა, ვისაც შავი სიიდან ამოშლიან და ვალები გაუნულდებათ?

გადამეტებული წარმოდგენები ნუ გვექნება ამ საქველმოქმედო აქტთან დაკავშირებით. ის ადამიანები შავი სიიდან კი ამოვლენ და საშუალება მიეცემათ სრულფასოვანი ურთიერთობა ჰქონდეთ საკრედიტო ინსტიტუტებთან და მომავალშიც აიღონ სესხი ან ანგარიში გახსნან, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ იმ ადამიანების სოციალური მდგომარეობა გამოსწორდება ფინანსური შემოსავლების კუთხით. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ამით სიღარიბე შემცირდება.

რა იწვევს ჭარბვალიანობას?

ჭარბვალიანობა არის სიღარიბის შედეგი და არა პირიქით. შესაბამისად, ჩვენ თუ გვინდა, რომ ადამიანების სოციალური მდგომარეობის გამოსწორებაზე ვიზრუნოთ, ამ ნაბიჯს აუცილებლად უნდა მოჰყვეს სხვა რეფორმები. ეს ნაბიჯი არის, ასე რომ ვთქვათ, წარსული დავალიანების ჩამოწერა და ცხოვრების ახლიდან დაწყების შესაძლებლობა. ეს არ ნიშნავს, რომ ადამიანებს შემოსავლები გაეზრდებათ.

პირველ იანვრიდან სესხების აღება რთულდება, რამდენად შეძლებენ დაბალი სოციალური ფენის წარმომადგენლები სესხებით სარგებლობას?

რაღაც ნაწილს რა თქმა უნდა შეეზღუდება, მაგრამ ისე არა, როგორც დღეს მედია აშუქებს და პანიკას ქმნის. საქმე გვაქვს სესხის მოცულობების შეზღუდვასთან. დიდი შემოსავლის არარსებობის შემთხვევაში დიდი რაოდენობის სესხის აღება გაუჭირდება ადამიანს. თუ იპოთეკური სესხის აღება გინდა, რაღაც შემოსავალი უნდა გქონდეს, რომ დიდი რაოდენობით სესხი აიღო. რაც შეეხებათ დაბალშემოსავლიან ადამიანებს და მცირე სესხებს, ბანკს მოუწევს სხვა მექანიზმის შექმნა, რაც დაადასტურებს ამ ადამინების შემოსავლებს. თუ ადამიანს არ უდასტურდება არანაირი ოფიციალური შემოსავალი, ისინი ვერ ისარგებლებენ თუნდაც მცირე სესხებითაც კი.

რა სახის მექანიზმი შეიძლება შეიმუშავოს ბანკმა, თუ ადამიანს ოფიციალური შემოსავალი არ უფიქსირდება?

რეგულაციების ერთერთ მუხლში წერია – თუ ადამიანს არ უდასტურდება ოფიციალური შემოსავალი, მასზე კვლავ შეუძლია ბანკმა გასცეს სესხი, ოღონდ უნდა მოიფიქროს რა მექანიზმით მოახერხებს დაადასტუროს ადამიანის შემოსავალი. დავუშვათ, ადამიანი არის ტაქსის მძღოლი და მისი შემოსავალი არ დასტურდება ოფიციალურად. ბანკი მის მონაცემებს ჩაიწერს, ფოტოს გადაუღებს ავტომობილს, საშუალოდ გაიგებს რა თანხას გამოიმუშავებენ თბილისში ტაქსის მძღოლები და ბანკი გასცემს შესაბამის სესხს ამ ადამიანის სახელზე.

თუკი შავ სიაში მყოფი ადამიანების დახმარება მხოლოდ იმით შემოიფარგლება, რომ ვალები გაუნულონ და სხვა არანაირი რეფორმა არ გატარდება, ისინი კვლავ აიღებენ სესხებს და ისევ შავი სიაში აღმოჩნდებიან.

მიხეილ ლუხუტაშვილი