ბოლო რამდენიმე კვირაა მსოფილიო მოიცვა სექსუალური შევიწროვების თემამ. პირველად ცნობილი ამერიკელი კინოპროდუსერი, ჰარვი ვეინშტეინი, დაადანაშაულეს სექსუალური ტიპის შევიწროვებაში. როგორც ჩანს, სექსუალური შევიწროვების მსხვერპლთა რიცხვი არცთუ ისე მცირეა.
თუ ადრე, ჩვენს ქვეყანაში, მსგავს თემებზე საუბარი ტაბუ დადებულად ითვლებოდა, დღეს უკვე აქტიურად დაიწყო მსჯელობა და საუბარი.
რატომ ხდება ადამიანი მოძალადე, რა უნდა ვიცოდეთ, რომ თავი დავიცვათ მოძალადისგან, ამ და სხვა საინტერესო კითხვებით „თბილისი თაიმსმა“ ფსიქოლოგ, ირინა ტაბუციძეს მიმართა.
პირველყოვლისა, რას ნიშნავს სექსუალური შევიწროვება? რა ტიპის ძალადობას შეიძლება მივანიჭოთ ამგვარი კვალიფიკაცია?
– სექსუალური ტიპის შევიწროვებასთან გვაქვს საქმე, როდესაც ხდება ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ძალადობა მეორე ადამიანზე სექსუალური შინაარსით. ეს შეიძლება იყოს შეხება, უხამსი სიტყვები და ა.შ.
სექსუალური შევიწროვების მსხვერპლნი უმეტესად ქალები არიან. რას განიცდიან ამ დროს ისინი და რამდენად რთულია ამის აღიარება?
-პირველ რიგში, ისინი განიცდიან შეურაცხყოფას. ეს არის ძალიან დამამცირებელი და სტრესული. სტრესი კიდევ უფრო მძიმეა, როდესაც ის არის სუბიექტური და პიროვნულ ნიშნებზე მიმართული. როგორც წესი, სექსუალური ძალადობა და შევიწროვება პიროვნულ ნიშნებს ეხება და ამიტომ, ძალიან მძიმე აღსაქმელი და გადასატანია. განსაკუთრებით რთულია ამასთან შეჯახება პატარა ასაკში, როცა ადამიანმა ჯერ კიდევ არ იცის რასთან აქვს საქმე. არ იცის იმიტომ, რომ მისთვის მანამდე არავის უსწავლებია. ჩვენს ქვეყანაში, სამწუხაროდ, ბავშვებს ისე ვზრდით, რომ არ ვასწავლით, როგორ უნდა დაიცვან თავი სხვადასხვა სიტუაციაში. შემდეგ უკვე ბავშვი იზრდება და ჩნდება შიში, თუ მან რაღაც ასაკში ძალა არ მოიკრიფა და წინააღმდეგობის გაწევა ვერ შეძლო. შიში იმდენად ძლიერია, რომ მთლიანად მოიცავს ადამიანს. თითქოს შეშდება და არ იცის, როგორ უნდა ებრძოლოს ამას, რა გააკეთოს. მოძალადისთვის ეს ნიშნავს მსხვერპლის დამორჩილებას. მსხვერპლი არის ყოვლად უსუსური და მასზე დამორჩილებული. ნებისმიერი მოძალადის მიზანია მორჩილება, რაც ყველაზე დიდ კმაყოფილებას ანიჭებს.
ალბათ, საინტერესოა, არა მარტო მსხვერპლის მდგომარეობა, არამედ ისიც, რა ხდება მოძალადის ფსიქიკაში? ისინი რამდენად აღიარებენ ხოლმე მომხდარ ფაქტს?
-ნებისმიერი ძალადობა, როგორც წესი, თავად აქვთ ხოლმე განცდილი მოძალადეებს, მაგალითად, ბავშვობაში, ოჯახში და ა.შ. იშვიათი შემთხვევა არაა, როცა თვითონ მოძალადეები არიან სექსუალური შევიწროების მსხვერპლნი. შესაძლებელია ისიც, რომ არაფერი ასეთი არ მომხდარა, მაგრამ სხვადასხვა ფაქტორის გამო მოძალადედ ჩამოყალიბდა ადამიანი. მოძალადის მთავარი მიზანი არის მსხვერპლის არსებობა, მსხვერპლის, როგორც დამორჩილებული ობიექტის. ამას თუ მიაღწია, ის კმაყოფილია. როგორც წესი, შემდეგ ინტერესიც იკარგება, გააჩნია, მისი მიზანი რა არის და რის მიღწევას ცდილობს, უბრალოდ შეშინებას, რეალურ ძალადობას, ფიზიკურ ძალადობას თუ სადამდე მიდის მისი მოთხოვნილებები.
საინტერესოა ის ფაქტიც, რომ არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება გაჩნდა საზოგადოებაში მათ მიმართ, ვინც ხმამაღლა განაცხადა, რომ სექსუალური შევიწროების მსხვერპლია. თქვენი აზრით, რატომ უჩნდბათ გარკვეული რაოდენობის ადამიანებს მსხვერპლისადმი აგრესია?
-ჩვენს ქვეყანაში ძალადობის შემთხვევები საკმაოდ ბევრია, ვგულისხმობ ზოგადად ძალადობას: ოჯახში, საზოგადოებაში და ა.შ. საზოგადოებაში აგრესიული ფონიც საკმაოდ მაღალია და ეს ძალიან თვალსაჩინოა. სოციალურ ქსელებში რომ შეხვიდეთ, ეს აშკარად იგრძნობა. არიან ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ ლანძღონ ყველა და ყველაფერი უკონტროლოდ. სამწუხაროდ, ასეთი ბევრია.
მეორე მიზეზი ისაა, რომ მსხვერპლი აღიქმება პროვოკატორად. თითქოს მან თვითონ გამოიწვია მოძალადე.ზოგადად, ხშირად ხდება და მარტო ჩვენი ქვეყნის პრობლემა არ არის, როცა სექსუალურ ძალადობაში თავად მსხვერპლი ხდება ხოლმე დამნაშავე. საზოგადოება მას ნათლავს როგორც დამნაშავეს. თითქოს, სხვადასხვა „პროვოკაციული გამოწვევებით“, „მინიშნებებით“ მიიღო ის, რაც უნდა მიეღო.
რეალურად, ყველამ უნდა იცოდეს და მათ შორის მსხვერპლმაც, რომ ასეთი ფაქტის დროს ის არასდროს არ არის დამნაშავე. ეს არ არის მისი პრობლემა. ეს არის ერთგვარად პასუხისმგებლობის გადატანა და, თითქოს, ქმედების შერბილება. როცა საზოგადოებაში მოძალადეების სიმრავლე შეინიშნება, ჩვენ ეს ყველას გვაწუხებს და ბუნებრივია, ვცდილობთ, რომ შევარბილოთ და ისე მძაფრად არ დავინახოთ ფაქტები, როგორიც სინამდვილეშია. ალბათ, ეს არის ერთ-ერთი მიზეზი. დანაშაულის შერბილების გამო მსხვერპლის დადანაშაულებასაც ვიწყებთ, რომ ჩვენც ავიცილოთ პასუხისმგებლობის წილი. ჩვენ შევსწრებივართ ძალადობის ფაქტებს ქუჩაში: ყვირილს, ხმამაღლა ჩხუბს, ლანძღვა-გინებას და იშვიათია, რომ ვინმემ პატრული გამოიძახოს ან ჩაერიოს. როგორც წესი, ქალის და მამაკაცის, ცოლ-ქმრის ურთიერთობაში საზოგადოება არ ერევა.
არსებობს თუ არა რაიმე მეთოდი იმისათვის, რომ სექსუალური შევიწროვების მსხვერპლს დავეხმაროთ არსებული ტრავმული მდგომარეობიდან გამოსვლაში?
-ჩვენს ქვეყანაში ძალიან კარგია, რომ არსებობს სხვადასხვა დახმარების ცენტრი, მათ შორის, გაეროს ქალთა ორგანიზაციაც. ძალადობის შემთხვევაში ცხელი ხაზი არსებობს ქალთა დახმარებისთვის და არის უამრავი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლებიც ამ მიმართულებით მუშაობენ. იქ მომუშავე ფსიქოლოგებსა და იურისტებს შეუძლიათ საკმაოდ კვალიფიციური დახმარება. პრობლემა ეს არ არის. პრობლემა აქამდე მისვლაა. შემდეგ უკვე დახმარება შესაძლებელი და რეალურია. მთავარია, ადამიანს გააზებული ჰქონდეს, რომ ის არის ძალადობის მსხვერპლი, თუნდაც, ძალადობის ოჯახში ცოლ-ქმარს შორის, რომელშიც საზოგადოება არ ერევა, იმიტომ, რომ, თითქოს, მხოლოდ ორი ადამიანის საქმეა. მივდივართ ისევ განათლებამდე. ამის პრევენციისათვის, პატარა ასაკიდანვე ბავშვებს უნდა ვასწავლიდეთ, რა განსხვავებაა ჩვეულებრივ შეხებასა და სექსუალურ შეხებას შორის, რა დროს უნდა ავტეხოთ განგაში, რა დროს უნდა ჩავრთოთ მშობლები და ვუთხრათ, რომ რაღაც ისე არ არის. ხშირ შემთხვევაში, უმეტესად ბავშვებთან, მოძალადე არის ოჯახის ახლობელი, ნათესავი, პედაგოგი და ა.შ. მოზარდობის ასაკში მნიშვნელობა აქვს იმას, რა გარემოშია ბავშვი გაზრდილი. თუ მის ოჯახში ძალადობა ჩვეულებრივი ამბავი იყო, დიდი ალბათობით, ზღვრის დანახვა მას გაუჭირდბა. მაინც ყველაფერი საბოლოო ჯამში დადის განთლებამდე. ჩვენ კარგად უნდა ვიცოდეთ ჩვენი უფლებები და ის, სად მთავრდება სხვისი უფლება. თუ ყველა ერთად განგაშს ავტეხთ და ხმას ამოვიღებთ, ნებისმიერი პრობლემა გადაიჭრება. ამაზე ხმამაღლა ლაპარაკი უნდა დაიწყოს.
ალბათ, არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ამ წუთებშიც განიცდიან სექსუალურ შევიწროებას და ამაზე ვერ საუბრობენ. რას ეტყოდით მათ? როგორ უნდა მოიქცნენ?
-ნუ შეგეშინდებათ, – ესაა მთვარი მესიჯი. პირველ რიგში, თუ სახელმწიფოს არ მიმართავთ, შეარჩიეთ სანდო ადამიანი, რომელთანაც საუბარი შეგეძლებათ. არ დარჩეთ მარტო და არ დაიტოვოთ გულში ეს პრობლემა. გაანდეთ ვინმეს და მოუყევით. სასურველია, ვისაც უყვებით, თანაგიგრძნობდეთ, თქვენს მდგომარეობაში შედიოდს და გეხმარებოდეთ მომდევნო ნაბიჯების გადადგმაში. შემდეგ უნდა იბრძოლოთ თქვენი უფლებებისათვის. მესმის, რომ ბევრ პრობლემას აწყდებიან ამ დროს ქალები. ვინც ხმა ამოიღო, საკმაოდ დიდი აგრესიის მსხვერპლი გახდა. რაც უფრო მეტი და მეტი ადამიანი იწყებს ხმის ამოღებას, პრობლემაც მალევე გვარდება. ტალღა ერთი თუ აგორდა, არაფერი შეაჩერებს. რაც მთავარია, არ უნდა ვიყოთ ჩუმად და დახმარება უნდა მოვითხოვოთ. უნდა მივხვდეთ, რომ ჩვენ გვაქვს პრობლემა და მას გადაჭრა სჭირდება.
მაგდა ბატიაშვილი